رشت

رشت

 

 

رَشْت (به گیلکی: رٚشت) یکی از کلان‌شهرهای ایران، مرکز استان گیلان در شمال ایران، و مرکزشهرستان رشت است و مادرشهر استان گیلان و بخش‌هایی از استان‌های همجوار است. این کلانشهر همچنین بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر شمال ایران در بین سه استان‌های حاشیهٔ دریای کاسپینو بزرگترین شهر گیلک نشین، بزرگترین سکونت گاه سواحل جنوبی دریای کاسپین محسوب می‌شود.رشت سومین شهر گردشگر پذیر ایران است.

بر اساس سرشماری رسمی در سال ۱۳۹۰، جمعیت ساکن آن ۶۳۹٬۹۵۱ نفر بوده‌است.جمعیت شناور ثابت روزانهٔ شهر رشت به‌عنوان مادرشهر استان گیلان بالغ بر ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ نفر است.جمعیت این شهر در تعطیلات و ماه‌های گردگشری سال بالغ بر دو میلیون نفر است.رشت فشرده‌ترین شهر ایران به لحاظ نسبت جمعیت به وسعت است و ازلحاظ نسبت جمعیت در روز و شب نیز رتبه نخست کشور را دارد.

در شهر رشت لهجه‌های گوناگون از گویش بیه‌پس زبان گیلکی توسط مردم تکلم می‌شود.

آب و هوای رشت ازجمله آب و هوای معتدل کاسپین و شبه مدیترانه‌ای است که دارای تابستان‌های گرم و شرجی و زمستان‌های سرد و مرطوب است. همچنین شهر رشت دارای رتبهٔ اول میزان بارش مراکز استان‌های ایران و به شهر بارانهای نقره ایشهره است.

رشت بیش از ۴٬۵ قرن پیش مرکز گیلان شد و در گذشته، مرکز استان یکم ایران بوده‌است. همچنین این شهر نقشی کلیدی در بزنگاه‌های تاریخ ایران مانند انقلاب مشروطه، جنبش جنگل و انقلاب ۱۳۵۷ ایران داشت و با توجه به فرهنگ مردم آن و قرار گرفتن در جاده راه ابریشم از دیرباز به عنوان دروازه اروپاهمواره به عنوان دروازه تمدن مدرن از آن یاد می‌شود. و دارای پیشینه‌ای درخشان عرصه مبادلات خارجی بوده است.

امروزه شهر رشت یکی از قطب‌های کشاورزی و گردشگری در سطح کشور محسوب می‌شود. رشت قطب تولید برنج ایران، تولید کنندهٔ بزرگ فولادو قطب تولید نانو داروهای ضد سرطان کشوریکی از مهم‌ترین شهرهای ایران است.

وجه تسمیهٔ رشت در فرهنگ واژه‌های دساتیر، به‌معنی گچی که بنّایان، سنگ و آجر را به آن محکم نمایند، و در لغت‌نامه‌های انجمن آرا، آنندراج، لغت فرس اسدی توسی، لغت محلی شوشتری، برهان قاطع، ناظم الاطبا و لغت‌نامهٔ جهانگیری: چیزی که از هم فروریزد؛ هر چیزی که از هم فروریزد و فروپاشد؛ دیوار مشرف بر افتادن. گچ را نیز گویند که بدان خانه سفید کنند؛ لجن و خاکروبه؛ خاک و گَرد؛ خاک را گویند؛ رنگ‌کرده نیز معنی شده‌است.همچنین رشت (به فتح اول) به معنی در فروافتاده در گودی قرار گرفته یا جای پست است. صفتی بود برای هفته بازار رشت و حومه که روزهای یکشنبه در این شهر و روزهای چهارشنبه در آج بیشه حومه رشت تشکیل می‌شد. رشت بازار یعنی بازار در گودی قرار گرفته و این صفت بدان اعتبار بود که هر پیله‌ور و یا مسافری که از بخشهای جنوبی، مانند رودبار یا از مناطق غربی مانند فومن یا از مناطق شرقی مانند لاهیجان به سوی رشت حرکت می‌کرد، از منطقه‌ای بلندتر به ناحیه‌ای که در سطح پایین قرار داشت سرازیر می‌شد. تدریجاً «بازار» از آخر نام حذف شد و «رشت» باقی‌ماند.

از جمله دیگر نظرات می‌توان به (بیه) یعنی مصب بین دو رود اشاره کرد. یا (دارالمرز) یعنی سرزمین پست و گود (جلگه) و یا به نظر علی‌اکبر دهخدا چون ساخت اصلی شهر در سال ۹۰۰ هجری بوده و کلمه رشت در حساب ابجد ۹۰۰ است این نام را انتخاب نمودند. بنا به یک گمانه زنی دیگر نیز: تلفظ دقیق این نام شهر رَشت «رِشت» بوده که آن نیز از بن ریسیدن گرفته شده‌است و دلیل این نام گذاری مطرح بودن این شهر در تولید رشته‌های نوغان یا همان ابریشم|ابریشمی دانسته شده‌است.طبق یکی دیگر از گمانه زنی‌ها معنی کلمه رَشت از ترکیب کلمه «رِش» به معنی باران بسیار ریز است؛ که با پذیرفتن این گمانه زنی می‌توان رشت را به مکانی که در آنجا باران به صورت مداوم می‌بارد پذیرفت. واژه گیلکی «وارش» که به معنی باران است موید این نکته‌است که این واژه مرکب از وا+رش ساخته شده که اصل کلمهٔ مرکب هم پیشوند «وا» معادل «باز» متبادر کنندهٔ «باز باران» یعنی «باران مکرر» است. در اوستا کتاب ایرانیان باستان کلمه هو رشت بارها استفاده شده است. هو به معنی نیک و رشت به معنی کردار می‌باشد. شاید رشت در کتب پارسی به معنی کار یا عمل یا کردار یا محلی برای کار باشد. همچنین عده‌ای بر این گمانند که نام رشت از نام ایزد باران در فارسی پهلوی یعنی تیشتر گرفته شده.

رشت از منظر تاریخ

ابتدا رشت به صورت قصبه‌ای بزرگ میان یک فضای جنگلی بوده و از آبادی‌های کهن ایران بشمار می‌رفته که نامش در کتاب حدودالعالم به سال ۳۷۲ هجری آمده‌است.این قصبه که در میان دو رودخانه گوهررود و سیاهرود قرار داشت و از این جهت نیز قدمت دیرینه دارد. نام قدیمی رشت «دارالمرز» یا «دارالامان» بوده که قبل از این دو به آن «بیه» می‌گفتند. بیه در لغت نامه‌ها، رود و یا مصب بین دو رودخانه معنی شده‌است و چنین به نظر می‌رسد که دلیل این نامگذاری قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه‌است که به مثابه حفاظ و دیوار شهر محسوب می‌گردید.

لغت نامه دهخدا در باب رشت آورده است:

در قرن هشتم هجری حمداﷲ مستوفی اولین کسی است که از رشت نام می‌برد. در زمان شاه عباس در آنجا آبادانیهایی کرد و رشت توسعه یافت. در زمان قاجاریه بواسطهٔ بسط روابط اقتصادی ایران با روسیه و تماس آنها از راه رشت باز هم بر توسعهٔ این شهر افزود و در زمان ناصرالدین شاه از رشت با سی هزار تن جمعیت یاد شده و بازارهای آن از مال التجاره مملو بوده است.

در فرهنگ جغرافیایی ایران در مورد شهر رشت آمده:

شهر رشت مرکز گیلان و مرکزاستان یکم کشور بوده‌است. این شهر در ۳۳۹هزارگزی شمال باختر تهران و ۳۶هزارگزی جنوب بندر انزلی واقع شده‌است. از مرکز شهر و دو طرف ساختمان زیبای شهرداری چهار خیابان وسیع به چهار طرف کشیده شده‌است. بناهای دو و سه طبقهٔ نوساز و مغازه‌های معتبر در دو طرف این خیابانها بنا شده‌است. شهر رشت از نظر شهربانی به پنج بخش زیر تقسیم می‌شود: ۱- ساغری‌سازان ۲- سبزه‌میدان و کیاب ۳- بازار ۴- مرکز شهر ۵- زرجوب. جمعیت شهر در حدود یکصدوبیست‌هزار تن است. تعداد مغازه‌ها و دکاکین شهر در حدود سه‌هزاروپانصد باب است. تعداد شماره‌های تلفن شهر رشت در حدود یک‌هزار نمره است. در این شهر دو دانشسرا و شش دبیرستان پسرانه و پنج دبیرستان دخترانه و ۱۴ دبستان پسرانه و ۱۶ دبستان دخترانه وجود دارد. کارخانه‌های شهر رشت به‌طور اختصار به این شرح است: ۱- کارخانهٔ گونی‌بافی، تعداد کارگران پانصد تن. ۲- کارخانهٔ بلورسازی، تعداد کارگران بیست تن. ۳- کارخانهٔ تخم نوغان‌گیری، مقدار محصول در سال از ۲۵ تا ۳۰ هزار جعبه. ۴- بند پوتین، تعداد کارگر ۱۵ تن. ۵- پنج کارخانهٔ برنج‌پاک‌کنی. ۶- دو کارخانهٔ آرد. ۷- دو کارخانهٔ پیله‌خفه‌کنی. ۸- کارخانهٔ کبریت‌سازی. ۹- چهار کارخانهٔ جوراب‌بافی. ۱۰- کارخانهٔ برق.

در فرهنگ معین آمده است:

مرکز استان گیلان (شهرستان رشت) در میان شاخه‌های مصبی سپیدرود بنام گوهررود و صیقلان رودبار در جلگهٔ هموار و سبزی که تا کنار مرداب و بحر کاسپین امتداد دارد واقع است. جمعیت شهر رشت ۱۲۲۰۰۰ تن است. این شهر زیبا و مترقی در قرن اخیر بزرگترین دروازهٔ تجارتی ایران در شمال بود و بوسیلهٔ بندرانزلی از طریق روسیه با غالب ممالک اروپای شرقی و مرکزی تجارت داشت. از سوی دیگر بوسیلهٔ جادهٔ شوسه از طریق قزوین به تهران و از طریق لاهیجان و لنگرود به مازندران و گرگان و از راه بندر پهلوی و طالش به آذربایجان شرقی مربوط است. شهر رشت در زمینهای رسوبی جنوب مرداب بندر پهلوی در ارتفاع هم سطح دریای آزاد قرار گرفته و یکی از مناطق پرباران ایران است که میزان بارندگی سالیانهٔ آن به ۱/۷۰ متر می‌رسد و پرباران‌ترین مرکز استان ایران بشمار می‌آید. هوای شهر اغلب مِه آلود و دارای بخار آب زیاد است و بهمین واسطه هوای رشت سرد نیست، تمام روزهای یخبندان این شهر در عرض سال از سی روز تجاوز نمی‌کند، روزهای برفی و یا برف و باران توأم کمتر در این شهر دیده می‌شود و در سال ۱۳۳۶ ه. ش. تنها یک روز برفی داشته و در سال ۱۳۳۵ ه. ش. دوازده روز برفی در این شهر مشاهده شده است.

یاسنت لویی رابینو در سفرنامهٔ خود در ضمن بحث از مساجد و بقعه‌ها و بناهای تاریخی صورت چند سنگ نبشته را آورده که از آن جمله است:

«صورت کتیبهٔ سنگی مسجد جامع رشت که در عهد فتحعلی شاه قاجار بسال ۱۲۳۴ هَ. ق؛ و صورت کتیبه سنگی بقعهٔ خواهر امام که در عصر ناصرالدین شاه به سال ۱۲۷۲ هَ. ق. نوشته شده است، و نیز صورت کتیبه‌ای بر گلدستهٔ مسجد ساغری سازان رشت منقوش بسال ۱۳۰۴ ه. ق .».

پیش از اسلام

ایجاد بنای اولیه رشت را با احتمال زیاد به قبل از اسلام و به دوره ساسانیان نسبت می‌دهند در حالی که به نوشته برخی از محققان؛ رشت در پیش از اسلام و دست کم در دوره ساسانیان وجود داشته است؛ و بنا بر روایت دیگری این ناحیه در گذشته دور، زیر آب‌های دریای‌ کاسپین قرار گرفته بود، اما به تدریج و بر اثر رسوب زیاد و تبخیر آب، اراضی گیلان وناحیه‌ای که امروزه به نام رشت معروف است از آب خارج شدند. این ناحیه چون دارای منابع طبیعی مانند جنگل و زمین‌های مناسب کشاورزی بوده، به سرعت به صورت دهکده‌ای درآمده و قابل سکونت شده است. در زمانیکه حکومت ساسانی روبه فروپاشی می‌رفت، حکمرانی مستقل این دیار را گیلان‌شاه می‌نامیدند.

پس از اسلام

پس از غلبه مسلمانان بر ایران، اولین بار که نامی از رشت به میان آمد، سال ۶۱ هجری قمری بود. در زمان صفویه به ویژه در دوره شاه اسماعیل صفوی، سرزمین گیلان به دو بخش داخلی: «بیه پس» به مرکزیت فومن (و بعدها رشت) و «بیه پیش» به مرکزیت لاهیجان رذ تقسیم می‌شد. حکومت بیه پیش از ۹۴۳ هجری قمری به خان احمد گیلانی رسید و شاه طهماسب اول صفوی، حکومت بیه پس را نیز به او سپرد. سرانجام شاه عباس اول صفوی گیلان را تسخیر کرد. در زمان سلطنت شاه عباس اول، گیلان استقلال خود را از دست داد. این شهر از سال ۱۰۰۴ هـ. ق به فرمان شاه‌عباس مرکز استان گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابریشم شد که در آن زمان محصول اول گیلان بود. این امر موجب شد که مالکان بزرگ و معامله‌گران ایرانی و روسی و یونانی و ارمنی که سر و کار با نوغان و ابریشم داشتند به این شهر رو کرده و بر وسعت آن بیفزایند. از این زمان سنگفرش بازار و سرپوشیدن خندقهای سرگشاده در نواحی مرکزی شهر شروع شد. در سال ۱۰۷۱ هجری قمری، قوای روسیه به دستور پترکبیر به گیلان حمله برد و رشت را تا سال ۱۱۴۵ هجری قمری در اشغال خود نگه داشت. در سال ۱۰۴۵ هجری قمری شهر رشت به دست استپان رازین روس غارت شد. در سال ۱۷۲۲ میلادی نیز سپاهیانپترکبیر، رشت را تسخیر کردند. سپس روس‌های بلشویک در جریان تعقیب هواداران تزار رشت را به تصرف خود درآوردند. رشت در فاصلهٔ سالهای ۱۱۵۷ هـ. ق تا ۱۱۸۴ هـ. ق در وسط جنگلی انبوه قرار داشت. در اطراف نقاط اصلی شهر خانه‌ها نزدیک به هم و در بقیهٔ نقاط خانه‌ها بدون هیچگونه نظمی پراکنده بود. در سال ۱۲۲۳ هـ. ق دارای سه‌هزار خانوار بوده، بازارش از چهار کوچه نامنظم که بخشی از آن با نی و حصیرهای تکه‌پاره پوشانده بودند تشکیل شده بود. این شهر در آن روزگار شش روز با تهران فاصله داشته‌است. این شهر از محلاتی تشکیل شده که نام خود را از زاهدان و عارفانی که در آن سکونت داشتند گرفته‌است مانند سمابجار (صومعه بجار)، چله‌خانه، پیرسرا، استادسرا، آفخرا، علمداران، خواهر امام، سلیمان‌داراب و غیره. سکونت هر یک از زاهدان یا عارفان یا پیران در قسمتی از قصبه یا شهر موجب بود که پیروان آنان مجاور مراد خود جمع شده و کویی تشکیل دهند و نام مراد خود را بر آن نهند. قسمتی از شهر نیز از پیشه‌وران و صنعتگرانی نام می‌گرفت مانند: خمیران یا خمگران، ساغری سازان، صیقلان و غیره.

معاصر

قیام مشروطه طلبان در رشت و تصرف رشت، قزوین و تهران

کمیته سری ستار، که در دوره استبداد صغیر محمدعلی شاه در رشت، گیلان تشکیل شد و هدف از تشکیل آن، اعاده مشروطیت بود. ۴۶ نفر از مشروطه خواهان گیلانی و غیر گیلانی که در آن زمان در رشت بودند، در آن عضویت یافتند و با مساعی آنان بود که انقلاب محرم ۱۳۲۷ ه. ق رشت واقع شد که به نوبه خود منجر به فتح تهران و اعاده مشروطیت گردید. در مقابل این گروه و برای مقابله با شورش‌های احتمالی سردار افخم دارالحکومه را به مرکز اوباشان و فراشان سرکوب گر تبدیل کرده بود. به همین جهت مجاهدین گیلان از جمله اعضایکمیتهٔ ستار تصمیم گرفتند به هر وسیلهٔ ممکن سردار افخم را از بین ببرند. حمله آنان به دارالحکومه منجر به رویداد باغ مدیریه گردید. سردار افخم والی گیلان و کسی بود که در جریان تحریم تنباکو و تحصن حاج میرزا حسن آشتیانی و معترضین در میدان ارک تهران به سوی مردم دستور شلیک داد و حدود سی تن را کشته و تعداد زیادی را زخمی کرد. رویداد باغ مدیریه مربوط به روزی است که سردار افخم در مجلس مهمانی در باغ مدیریه رشت حضور داشت، در این روز مجاهدین گیلان از سه نقطه، نخست خانه یوسف خان (معاون دیوان)، دوم از باغ حاجی وکیل و سوم از خانه میرزا کریم خان به سمت باغ به حرکت درآمدند. سپس پانزده نفر آنان همراه معز السلطان مأمور باغ مدیریه شدند و عده‌ای هم به همراه میرزا حسین خان کسمایی و علی محمد خان تربیت به سمت دارالحکومه حرکت کردند؛ ستون سوم نیز زیرفرمان یپرم خان، مأمور پشت دارالحکومه شدند. این افراد موفق شدند سردار افخم را به ضرب گلوله از پای در آورند. وقتی خبر کشته شدن سردار افخم در شهر پیچید، بلافاصله دیگر گروه‌های مجاهدین دارالحکومه را تصرف و بر اوضاع شهر چیره شدند و با روحیهٔ مضاعف به تجهیز داوطلبان و آموزش نظامی آن‌ها برآمدند. رویداد باغ مدیریه نه تنها مظهر خشم و نارضایتی گیلانیان علیه ظلم حکام وقت گردید، بلکه بازتاب آن در سراسر ایران روحی تازه به مشروطه طلبان و آزادی خواهان داد و بلادرنگ برخی افراد حکومتی که موضوع انقلاب مشروطه را جدی دیدند به صف مخالفین حکومت پیوستند. از این دست می‌توان به سپهدار رشتی اشاره کرد که پس از واقعه باغ مدیریه و به محض این‌که وکیل التجار یزدی و ناصرالاسلام ندامانی مأمور شدند تا به تنکابن رفته و از او بخواهند رهبری مجاهدین شمال را به عهده بگیرد، به سرعت این پیشنهاد را پذیرفت و بلافاصله با چند تن از نزدیکان خود و حدود پانصد نفر تفنگچی وارد رشت شد و اداره امور فرماندهی نیروهای انقلابی را به دست گرفت و برای فتح پایتخت به سوی تهران حرکت نمود. هنوز مراسم نوروز سال ۱۲۸۸ ه‍. خ. پایان نیافته بود، که مجاهدین مشروطه‌خواه گیلان به فرماندهی یپرم خان ارمنی، وارد قزوین شدند و بین آنان و قوای دولتی، جنگ در گرفت. سرانجام مجاهدین، شهر را تصرف کردند و قاسم خان امیرتومان، فرمانده قشون دولتی و چند نفر دیگر به دار آویخته شدند. روز ۲۲ تیرماه ۱۲۸۸ ه‍. خ. قوای بختیاری به فرماندهیسردار اسعد بختیاری و نیروهای گیلان به فرماندهی سپهدار تنکابنی، در نزدیکی تهران به هم رسیدند و در بادامک، اردو زدند. پس از پنج روز درگیری؛ بالاخره قوای مشروطه توانستند کنترل کامل تهران را به دست بگیرند. در این میان سران این قوا در عمارت بهارستان ساکن شدند و زمام امور تهران را به‌دست گرفتند.

جنگ جهانی و قیام میرزا کوچک جنگلی

جنبش جنگل یا نهضت جنگل یا قیام جنگل، جنبشی سیاسی همراه با مبارزهٔ مسلحانه در ایران بود که از سال ۱۲۹۳ به رهبری میرزا کوچک‌خان جنگلی به مبارزهٔ مسلحانه بر ضد ارتش خارجی داخل خاک ایران و بریگاد قزاق، که زیر دست افسران روسی تعلیم و تربیت شده بودند، پرداخت. آنچه روشن است تعداد زیادی از انقلابی‌های جنگل در درگیری‌های مسلحانه با لشگرهای انگلیس، روسیه و ارتش سلطنتی قاجار کشته شدند. جنگ جهانی اول و پادرمیانی انگلیس و روسیه تزاری در آن و ناتوانی شدید حکومت مرکزی ایران در اثر فقدان حمایت‌های خارجی، فضای سیاسی و اجتماعی آماده‌ای را برای ایجاد و رشد حرکتهای مردمی به وجود آورد. در این فضای آماده، جنبش جنگل در شهریور ۱۲۹۳ شمسی (اوت ۱۹۱۴) شکل گرفت و در مدتی کوتاه نه تنها در گیلان، بلکه در اکثر نقاط ایران با استقبال مردم روبرو شد و روزبه روز بر توان نظامی آن افزود، به طوری که به خطری جدّی برای سیاست استعماری انگلیس در منطقه تبدیل شد. میرزا و یارانش نشریه‌ای نیز به نام جنگل منتشر می‌نمودند که در مجموع در سه دوره مجزای انتشارش مشتمل بر ۳۹ شماره شد. در سال ۱۳۱۶ هجری قمری در رشت شورش نسبتاً دامنه‌داری علیه قانون خراج راهداری کارگزاران روس که از ساکنان دهستان‌ها دریافت می‌کردند به وقوع پیوست. به هنگام جنگ جهانی اول شهر رشت در معرض تاخت و تاز سپاهیان روس و بعد نیروهای انگلیسی و شورشیان محلی قرار گرفت و خرابی بسیار در آن به بار آورد. در سال ۱۹۲۰ میلادی ارتش سرخ ،باکو را تصرف کرد و وارد بندر انزلی شد. انگلیسی‌ها رشت را تخلیه کردند و با آتش زدن انبارهای خود و انهدام پل سپید رود رهسپار بغداد شدند. این کار موجب شد که حکومتی ضد انگلیسی به ریاست میرزا کوچک خان جنگلی در رشت تشکیل شود. در واقع در این سال گیلان از ایران جدا شده و با تشکیل جمهوری گیلان ،رشت به عنوان پایتخت آن برگزیده شد و تا سال ۱۹۲۱ این وضعیت برای گیلان و رشت برقرار بود. سرانجام قوایی از تهران عازم سرکوبی انقلابیون شد.

انقلاب ۱۳۵۷ ایران

نخستین جرقه‌های انقلاب اسلامی در خرداد ۱۳۴۲ زده شد و در طول ۱۵ سال گسترده و گسترده‌تر شد. سر آغاز انقلاب اسلامی در گیلان را نیز می‌بایست در سالهای ۱۳۴۲ جستجو کرد. از نخستین حرکت‌های مردم گیلان قیام مردم و علماء در اعتراض به وقایع ۱۵ خرداد بود اما از سال ۱۳۵۶ فعالیت مخالفان رژیم در گیلان تشدید و علنی گردید و در سال ۱۳۵۷ مبارزات مردم در شکل گسترده‌تری ادامه یافت و مساجد گیلان به ویژه رشت، صومعه سرا و لاهیجان شاهد تجمعات روزافزون مردم بود. جلسات سخنرانی عالمانی چوناحسان بخش، ابراهیم فقیهی و هادی حسام در رشت، زین العابدین قربانی در لاهیجان، میرآقا موسوی در صومعه سرا مورد توجه مردم قرار گرفت و ساواک را نسبت به شهرهای مزبور حساس کرد علاوه بر رشت مردم در شهرهای رودبار، آستانه اشرفیه، رودسر، فومن و لنگرود نیز دست به تظاهرات زدند. با آغاز مهر ۱۳۵۷ مردم شهرهای گیلان فعالیت‌های خود را شدت بخشیدند و اعتصابهای گسترده‌ای در سازمانها و مدارس آغاز گردید. آیت الله ضیابری از پیشگامان مبارزه در این ایام طی اعلامیه‌ای به مأموران پلیس هشدار داد. بنا به دعوت آیت الله احسان بخش که رهبری مبارزه را در شهر رشت و استان گیلان بر عهده داشت اعتصابهای گسترده‌ای صورت پذیرفت و تصاویر شاه در مدارس واماکن عمومی به آتش کشیده شد. در روز ۱۷ مهرماه مردم رشت علی رغم باران سیل آسا در راهپیمایی بزرگی شرکت کردند. در روز ۳ آبان ۱۳۵۷ نیز مردم رشت از میدان بانک ملی راه‌پیمایی دیگری را آغاز کردند و شیشه‌های مشروب فروشی‌ها و سینماها را شکستند در پایان راهپیمایی هم به منزل استاندار حمله کردند. این راهپیمایی سرانجام با مداخله نیروهای پلیس و دستگیری جمعی از راه‌پیمایان خاتمه یافت. در روز ۸ آبان ۱۳۵۷ نیروهای دولتی برای جلوگیری از گسترده شدن تظاهرات در روستاها و شهرها با فراهم آوردن نیروهای طرفدار سلطنت از سراسر استان به صومعه سرا حمله برده و به غارت و تخریب منازل و مغازه‌های مخالفان رژیم پرداختند. طی این حمله یک تن کشته و عده‌ای نیز مجروح شدند.در ۲۰ آبان ۱۳۵۷ مردم رشت به منظور اعتراض به حمله عناصر چماق بدست رژیم در صومعه‌سرا در رشت اقدام به راه‌پیمایی ۱۵۰ هزار نفری کردند. این راهپیمایی به مدت ۴ ساعت به طول انجامید.

به دنبال تظاهرات مردم رشت و دیگر شهرهای استان گیلان، مأموران انتظامی از ترس حملات چریکی روستاهای اطراف لاهیجان و سیاهکل را تحت کنترل شدید قرار دادند. در روز ۱۱ آبان ۱۳۵۷ به مناسبت شهادت یکی از جوانان روستای پشتیر صومعه‌سرا گروه کثیری از اهالی رشت به صومعه سرا رفته و به تظاهرات پرداختند. در این تظاهرات برای نخستین بار شعار «شاه ترا می‌کشیم» شنیده می‌شد. در آن روز تظاهر کنندگان تصاویری از میرزا کوچک خان را در دست داشتند و از مقابل قرارگاه میرزا کوچک خان عبور کردند. به دنبال تظاهرات مردم در رشت و صومعه‌سرا، مردم لاهیجان در روزهای ۲۲ و ۲۳ آبان تظاهرات وسیعی را آغاز کردند که این راه پیمائیها منجر به زد و خورد شدید با نیروهای پلیس گردید و منجر به کشته شدن ۱۳ نفر از تظاهر کنندگان گردید. در طول دهه محرم سال انقلاب (از اواسط آذرماه) در ضمن سوگواری برای حسین ابن علی علیه‌السلام، تظاهرات مردم شهرهای گیلان ادامه یافت. در تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ در استان گیلان عزاداری در خیابانها از سوی رژیم ممنوع اعلام شد. اما در اغلب شهرهای استان مراسم عزاداری به تظاهرات روز به روز خشن تر و خونین تر می‌شد. شهر لاهیجان به میدان جنگ تبدیل شده و آتش‌سوزی بزرگی بخش عظیمی از شهر را به خاکستر تبدیل کرد و عبور و مرور بواسطه موانعی که مردم در خیابانها ایجاد کرده بودند متوقف شد. به دنبال تظاهرات مردمی در ایام عزاداری عاشورا نیروهای دولتی در ۲۳ آذرماه گروهی بزرگی از طرفداران حکومت پهلوی در شهرها و روستاهای گیلان را تجهیز کرده و به شهر رشت کشاندند تا متقابلاً تظاهراتی به نفع شاه و حمایت از دولت انجام گیرد. اما تظاهر کنندگان به غارت اموال مردم، تخریب مغازه‌ها، آتش زدن وسائل نقلیه و ضرب و شتم مردم پرداختند. پزشکان و پرستاران رشت نیز در ۶ دی ماه در بیمارستان رازی گرد آمده و سپس در یک راه پیمایی شرکت کردند. در ۱۳ دی ماه در آستانه اشرفیه آتش‌سوزی مهیبی از طرف ساواک صورت پذیرفت و منزل آیت الله ضیایی و تعدادی مغازه و خانه در آتش سوخت. در ۲۵ دی ماه نیز پس از تدفین شهدا تظاهرات مردم رشت از گورستان به مرکز شهر کشیده شد. مردم قصد داشتند مجسمه رضاشاه در میدان شهر داری رشت را پائین بکشند، اما در میدان فرهنگ با تیراندازی و مقاومت مأموران مواجه شدند در نهایت چند روز بعد با خروج شاه از ایران مجسمه رضاشاه پائین کشیده شد. در دی ماه در تمام شهرهای استان گیلان به ویژه شهر رشت تظاهرات متعددی صورت می‌پذیرفت که در هر تظاهرات عده‌ای کشته و زخمی می‌شدند در طول اوج‌گیری نهضت، بازاریان نیز با همراهی مردم بازارها را بسته و گاه تا ۵ روز این تحصن ادامه می‌یافت. با انتشار خبر ممانعت رژیم از ورود آیت الله خمینی و بسته شدن فرودگاه خشم عمومی در استان گیلان برانگیخته شد و مردم با تظاهرات، بستن خیابانها و آتش زدن لاستیک به زد و خورد با پلیس پرداختند و مأموران را از برقرار ساختن نظم عاجز ساختند. روز ۱۲ بهمن همزمان با ورود آیت الله خمینی به ایران تا پاسی از شب مردم در خیابانها به شادی پرداختند. روز ۱۹ بهمن با اعلام نخست وزیری بازرگان، یک راهپیمایی بی‌سابقه‌ای در شهرهای گیلان به ویژه رشت برگزار شد. در ۲۲ بهمن ماه روز پایان نظام شاهنشاهی در ایران مردم گیلان به کلانتری‌ها و پادگان‌ها حمله بردند. این درگیری‌ها تا ۲۳ بهمن ادامه داشت. از جمله مراکز مقاومت که تا بعدازظهر روز ۲۳ بهمن هنوز تسلیم نشده بود ساواک رشت (واقع در مجاورت باغ محتشم-پارک بزرگ شهر-) بود. مردم با بلدوزر درب ساواک را شکسته و به آن حمله کردند و یک گروه ۲۲ نفره از مأموران ساواک به سوی مردم تیر اندازی می‌کردند. محاصره ساواک ۸ ساعت به طول انجامید و ۹ نفر از مأموران ساواک کشته شدند. مأموران ساواک که مقاومت را بی‌فایده می‌دیدند با به آتش کشیدن ساواک موفق به فرار شدند و ساواک به تسخیر مردم در آمد. پس از این واقعه ساواک رشت و سایر نیروهای رژیم نیز تسلیم شدند. دیگر تمام شهر به تصرف مردم در آمده بود خبرهایی که از رادیو تهران پخش شد به آخرین مقاومت‌ها پایان بخشید و همه مردم حتی خانواده‌هایی که در غم و اندوه شهادت عزیزان خود عزادار بودند، پیروزی انقلاب و سرنگونی رژیم را جشن گرفته به شادمانی و پایکوبی پرداختند. با فتح شهر رشت در ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ یک کمیته ۲۵ نفری به ریاست آیت الله احسان‌بخش زمام امور شهر رشت مرکز استان گیلان را در دست گرفت.

وقایع تلخ تاریخی رشت

در خلال پیکارهای مستمری که برحسب سنت بین امیران و سران گیلان جاری بود، رشت مکرر عرصه پیکار بوده و مکرر دست به دست می‌شد و یا به آتش کشیده می‌شد. همچنین روحیه مردم گیلان در عدم پذیرش حکومت مرکزی باعث درگیری‌های دائم با قوای حاکم بر ایران بود که بسیاری از این کشمکش‌ها باعث پیوستن گیلان به حکومت مرکزی ایران می‌شد در مقابل قدرت‌های خارجی مانند روسیه برای ضربه زدن به حکومت ایران به گیلان و به خصوص رشت حمله می‌بردند که حکومت مرکزی یا توانایی مقابله با متجاوز را نداشت و یا به دلیل در گیری‌های گذشته با گیلانیان تمایلی به این کار از خود نشان نمی‌داد. به این ترتیب در گیلان چرخه تقریباً ثابتی از جنگ داخلی، جنگ با حکومت مرکزی و جنگ با بیگانگان در جریان بود. . تعرض مغولان عهد اولجایتو، تعرض سیدعلی کیا امیر بزرگ گیلان بیه‌پیش، قیام عادل‌شاه، تصرفات روسیان عهدپترکبیربیش از ده سال و پیکارهای ایذایی ده ساله با اشغالگران، تعرض قوای آغامحمدخان قاجار از چند جانب به رشت، درگیری قوای آغامحمدخان قاجار با قوای برادرش مرتضی قلیخان، تعرض قوای ژنرال سیسانوف، قیام مشروطه‌طلبان و تصرف شهر، تعرض ناگهانی قوای روس به رشت و اعدام مدافعان، جنگ مجاهدان با اشغالگران انگلیسی و جنگ هفده روزه شهری قوای میرزا کوچک خان با کمونیستهای انقلاب سرخ، اشغال رشت از طرف قوای شوروی در جنگ جهانی دوم، از مهمترین وقایع رشت بین سالهای ۷۰۶ هـ. ق تا ۱۳۲۶ هـ. ش می‌باشد.همچنین باید گسترش بیماریهایی مانند وبا و طاعون را به علت تجارت ابریشم و رفت‌وآمد تجار بین سالهای ۱۲۴۶ تا ۱۲۴۷ هجری نام برد که منجر به کشته شدن عدهٔ زیادی شد بر مصائب فوق افزود. در زمستان ۱۲۴۶ هجری قمری، طاعون شدید در گیلان شایع شد و در حدود شش هزار نفر را از پای درآورد. ۵۶ سال بعد شهر به آتش کشیده شد و خسارات فراوان دید. شهر رشت چندین بار بین سالهای ۱۱۲۱ تا ۱۲۶۰ هجری از زمین لرزه و حریق آسیب دیده و باعث کاهش فراوان جمعیت در این شهر گردید. این شهر ۶ بار بین سالهای ۱۱۷۰ تا ۱۳۲۰ دچار حریق گردید. در حریق سال ۱۳۰۴ هجری تمام بازار و دو مسجد و تعداد زیادی از کاروانسراها و حمام ویران گردید و در حریق ۱۳۲۰ هجری در حدود ۱۰۰۰ دکان و ۱۰ کاروانسرا ویران شد.رشت چندین بار به وسیله قوای بیه پیش غارت گردید. در سال ۱۰۴۹ تا ۱۰۴۸ هجری قزاقهای «دن» وسی سال بعد «استنکورازین» دوباره آنرا به ویرانی کشید و به سال ۱۰۷۸ هجری غنیمت زیادی از آنجا به دست آورد. در سال ۱۱۳۱ هجری زبر دست خان فرمانده سپاهیان افغان این شهر را محاصره نمود. مردم رشت از پطر کبیر یاری طلبیدند با وجود آنکه رشتی‌ها افاغنه را به عقب‌نشینی واداشتند نیرویی کهپترکبیر به کمک آنها فرستاده بود مدت ۱۲ سال یعنی از سال ۱۱۳۵ تا ۱۱۴۷ این شهر را در اشغال خود داشتند. در سال ۱۱۶۰ هجری پس از مرگ نادرشاه یکی از فرماندهان سپاه اصلان خان به نام رضا قلی خان با ۱۷۰۰ نفر افغانی از تبریز به رشت آمد و بازرگانان انگلیسی را که در این شهر به سر می‌بردند غارت کرد و آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۹۷ هجری رشت را اشغال نمود. رشت در سال ۱۱۶۵ هجری به وسیله لشکریان محمد حسن خان قاجار ویران گردید و بعدها هم سربازان کریم خان زند آنرا به آتش کشیدند. در واقع رشت در طول تاریخ خود، وقایع اسف انگیز فراوانی را از سر گذرانده‌است.

اولین‌های شهر رشت در ایران

• اولین شعبهٔ بانکی ایران(اولین شعبهٔ بانک سپه):در آغاز سال ۱۳۰۴ شمسی که هنوز اهمیت موسسات اقتصادی و عوامل بازرگانی در شئون اداری و زندگی اجتماعی ایران محسوس نشده بود، ایجاد اولین مؤسسه بانکی کشور طرح ریزی شد و مأمورین اجرای این فرمان با تشکیل شورایی از افراد بصیر و مطلع موفق شدند در چند مغازه واقع در خیابان سپه نخستین بانک ایرانی را در اردیبهشت سال ۱۳۰۴ افتتاح نمایند.

سرمایه اولیه بانک ۳٬۸۸۳٬۹۵۰ ریال از محل موجودی صندوق بازنشستگی درجه داران قشون بود و بدین جهت فعالیت یک سال نخست این بانک به افسران ارتش اختصاص داشت، که با پرداخت وام‌های تقسیطی به رفع نیازمندی‌های آنان کمک مؤثر می‌نمود و چون پیوسته به وسعت دامنه عملیات خود می‌افزود دوایر بانک به جای وسیع‌تری که در اول باب همایون از ابنیه قورخانه آماده شده بود، انتقال یافت و در ۲۴ اسفند ۱۳۰۴ اولین شعبه این بانک در شهر رشت افتتاح شد و علاوه بر معاملات درجه‌داران قشون، به خرید و فروش برات و گشایش اعتبار برای بازرگانان و فعالیت‌های بیشتری در امور بانکی و معاملات بازرگانی آغاز گردید.

• اولین کتابخانه ملی با بنای شاخص:فکر تأسیس این کتابخانه ملی در سال ۱۳۰۶ توسط محمد علی تربیت، رئیس اداره فرهنگ گیلان، در زمین اهدایی شهرداری رشت به این اداره مطرح شد. در روز ۱۶ آذر سال ۱۳۰۶ جمعیتی به نام نشر معارف گیلان که هدف آن ساخت کتابخانه ملی بود تشکیل شد و سرانجام در روز پنجشنبه ۱۹ مهر ۱۳۱۳ هم‌زمان با جشن هزاره فردوسی کتابخانه مذکور گشایش یافت. این کتابخانه اولین کتابخانه‌ای است که لفظ “کتابخانه ملی“برای آن استفاده گردید و احداث بنا ی آن هم‌زمان با ساخت و ساز یک سلسله ابنیه اداری و عام‌المنفعه در شمال ایران در دوره عهد پهلوی اول انجام گرفت و نوع معماری آن تقلیدی از معماری شرق اروپا می‌باشد. (کتابخانه ملی رشت واقع در میدان شهرداری – خیابان علم الهدی)
• اولین تئاتر اولین تئاتر ایران به شکل کلاسیک و در سالن در شهر رشت شروع به کار کرد.
• اولین اتوبوس وارد شده به ایران(قبل از دههٔ نود قرن سیزدهم هجری شمسی (پیش از سال هزار و دویست و نود شمسی)):اولین اتوبوس در ایران توسط یک تاجر بلژیکی در شهر رشت به کار گرفته شد، اما به مرور زمان و با توجه به میزان کرایه، سودآوری و زیر ساخت‌های حمل و نقل توجیه اقتصادی آن رد شد و به همین دلیل اتوبوس به کار گرفته شده به یکی از تجار ایرانی به نام (معین التجار) فروخته شد.
• اولین راه آهن ایرانقدیمی‌ترین راه آهن ایران در مسیر بندر انزلی به پیربازار و رشت احداث شده و بقایای این راه آهن و خطوط ریلی هنوز وجود دارد.
• اولین داروخانه شبانه‌روزی در ایران(داروخانه کارون)

• اولین خانه معلولین و سالمندان در ایران

جغرافیا

مکان نگاری

رشت در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی واقع شده و فاصله آن از تهران ۳۰۰ کیلومتر می‌باشد. همچنین شهر رشت با مساحت ۱۸۰ کیلومتر مربع در زمینی مسطح و هموار به ارتفاع به طور میانگین ۵ متر از سطح آب‌های آزاد قرار دارد. رشته کوه البرز در قسمت جنوبی شهررشت واقع شده و نزدیک‌ترین قله بلند به شهر رشت (درفک) به ارتفاع ۲٬۷۳۳ متر است. نزدیک‌ترین شهرستان به رشت صومعه سرا است که در فاصلهٔ ۲۶ کیلومتر ی آن قرار دارد. رشت از شمال به دریای کاسپین و مرداب انزلی، از غرب به رودخانه پسیخان، صومعه سرا و فومن، از جنوب به بخش سنگر و شهرستان رودبار و از شرق به کوچصفهان و آستانه اشرفیه محدود است.

رودخانه‌ها

در رشت دو رودخانه گوهررود و زرجوب جریان دارد که یکی در شرق و دیگری در غرب این شهر قرار گرفته‌اند. این دو رودخانه در حوالی ناحیهٔ پیر بازار رشت به یکدیگر رسیده و سپس وارد تالاب انزلی می‌شوند.

روخانه سیاه رود

این رودخانه که در شرق شهرستان رشت جاریست با نام‌های صیقلان رود، سیاه رود، کلاشه رودبار و نهر بوسار خوانده می‌شود. این رودخانه که در سر راه رشت به قزوین – رشت به لاهیجان و رشت به پیر بازار واقع شده است از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جکلوندان و کچا که در جنوب شهرستان رشت قرار دارند، سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر ۴۳ کیلومتر به تالاب انزلی سرازیر می‌شود. این رودخانه بنا به نقشه سال ۱۳۳۲ خورشیدی، پس از ورود به رشت به سه راه باقرآباد رسیده و از آنجا به دو شاخه تقسیم شده که یک شاخه آن به سمت شمال و در موازات جاده پیر بازار در جریان بود و دیگری به زمین‌های گود و مزارع و باغات منطقه گلسار سرازیر می‌گشت که پس از احداث خیابان سعدی از بین رفت.

رودخانه گوهررود

گوهر رود که از کوه‌های چوماچا سرچشمه می‌گیرد در داخل شهر رشت به رود چمارسرا معروف است. گوهر رود و سیاهرود در منطقه‌ای بنام کماکل به هم پیوسته و با نام رود پیربازار به تالاب انزلی سرازیر می‌گردند

آب و هوا

رشت به سبب ریزش باران‌های ریز و یکریز (باران ریزه) به شهر باران‌های نقره‌ای لقب داده شده است. در اساطیر ایران باستان الهه بارانتیشتر نام دارد و احتمال می‌رود واژهٔ رشت صورت تغییر یافته تیشتر باشد، چرا که آثار بازمانده از فرهنگ ایران باستان در گوشه‌هایی از فرهنگ بومی گیلان نمودهایی کم رنگ به جای گذاشته‌است.

بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان هواشناسی، متوسط بارندگی در سال ۱۳۵ روز است. کمترین بارندگی در ماه‌های تابستان به خصوص مرداد و بیشترین ان در پائیز به ویزه مهر و آبان می‌باشد؛ ولی این امر ثابت نیست و گاهی ماه‌های فروردین، آبان، دی، بهمن و اسفند دارای بیشترین میزان بارندگی در سال می‌باشد.

باران‌های مداوم در رشت و گیلان، مردم این منطقه را وادار نمود، که در ساخت بام‌های خود از پوشش مناسبی بهره گیرند و بهترین و مناسب‌ترین پوششی که برای بام‌های خود اختیار کرده‌اند، استفاده از سفال بوده‌است، به طوری که این شهر در سال‌های نه چندان دور به شهر بام‌های سفالی مشهور بوده‌است.

روایات مسافران و جهانگردان از آب و هوای شهر رشت

همه جهانگردان و مسافرانی که از رشت دیدن کردند، عمدتاً از رطوبت هوا و باران‌های آن مطالبی گوناگون نوشته‌اند.

گرببایدوف سفیر روسیه در دوران قاجار در نامه‌ای دربارهٔ رطوبت هوای رشت می‌نویسد:

«رطوبت به قدری زیاد است، که حتی از درز ساعت هم عبور کرده و فنر ساعت زنگ می‌زند»

هم چنین مظفرالدین شاه در اولین سفری که به اروپا داشته، در سفرنامهٔ خود دربارهٔ باران رشت می‌نویسد:

«صبح از خواب برخاستم. دیگر از دست باران نمی‌دانم چه بنویسم. از یک ساعت به غروب مانده تا الآن که از خواب برخواستم، متصل باران می‌بارد و معرکه می‌کند»

بارندگی

آب و هوای رشت معتدل و مرطوب است. میانگین سالانه بارندگی در این شهر ۱۳۵۹ میلیمتر می‌باشد رشت دارای رتبهٔ اول میزان بارش مراکز استان‌های ایران و به شهر بارانهای نقره ای شهرت دارد. کم‌باران‌ترین سال طی ۵۰ سال اخیر سال ۱۹۷۱ با ۹۵۷٫۸ میلیمتر و پرباران‌ترین سال طی این مدت سال ۱۹۷۲ با ۱۹۶۷٫۶ میلیمتر بارندگی می‌باشد. تعداد روزهای بارندگی در رشت ۱۳۸ روز می‌باشد و حداکثر بارندگی در ۲۴ ساعت در مدت آماری ثبت شده، به میزان ۱۷۰ میلیمتر در تاریخ ۱۹ مهر ۱۳۶۲ ثبت شده‌است. بارندگی‌ها در رشت بر پایه رژیم بارشی سواحل دریای کاسپین، عمدتاً متأثر از سامانه‌های پرفشار شمالی است.

ریزش برف

بر اثر تعداد کم روزهای یخبندان در رشت، ریزش برف‌های سنگین کمتر اتفاق می‌افتد و اگر هم برودت هوا باعث نزول برف شود، پایداری آن درازمدت نیست. نتیجهٔ آمارگیری در مورد ریزش برف در رشت نشان می‌دهد، که در رشت به طور متوسط در سال ۷ روز(۲ روز در دی و ۲ روز در بهمن و ۲ روز در اسفند و ۱ روز در بقیه ماه‌های سال) برف باریده‌است. با وجود این آمارهای، گاه اتفاق می‌افتاد که گیلان و رشت مورد حملهٔ استثنایی سرمای قطبی مرکز پرفشار سیبری، یا مراکز پرفشار قطبی روسیه قرار می‌گیرد که به برف تاریخی زمستان ۱۳۲۸ می‌توان اشاره کرد، که گاهی تا ۲ متر اندازی گیری شده که از نظر مردم رشت به پیله برف (برف بزرگ) خوانده شده‌است؛ و یا برف زمستان ۱۳۵۰ که ارتفاع آن در رشت تا حدود ۲ متر (و حتی بیشتر) رسید.

برف بهمن ۸۳ رشت:از جمله بی‌سابقه‌ترین نزول برف سنگین در رشت، برف بهمن ماه ۱۳۸۳ است که خسارت‌های زیادی به اماکن مسکونی، کارخانجات و مراکز عمومی وارد ساخت. بارش این برف از شامگاه روز یکشنبه ۱۸ بهمن آغاز شد و تا بامداد روز جمعه ۲۳ بهمن ادامه داشت و به گفتهٔ منابع خبری ارتفاع آن به۱/۵ تا ۸ متر رسید و یکی از بی‌سابقه‌ترین بارش برف در دهه‌های اخیر بوده به طوری که از سوی مطبوعات و مسئولان به بحران سفید نام گرفت. کل خسارت وارده از سوی مقامات وقت استان ۳۳۳ میلیارد تومان برآورد شد

دما

میانگین سالانه دمای هوا در رشت ۱۵٫۹ درجه سانتیگراد است. میانگین حداکثر سالانه دمای هوا ۲۰٫۶ و میانگین حداقل سالانه آن ۱۱٫۳ درجه می‌باشد. اختلاف حداکثر و حداقل دمای سالانه ۹٫۳ درجه‌است. حداقل دمای گزارش شده ۱۹- درجه در ۳۰ دی ۱۳۴۲ و ۱۸- درجه در ۱۴ بهمن ۱۳۵۰ و حداکثر دمای گزارش شده ۴۰ درجه در ۲۳ شهریور ۱۳۷۵ می‌باشد.

مردم و فرهنگ

روز رشت

۱۲ دی ماه، روزی که رشت در بیش از ۴٬۵ قرن پیش به عنوان مرکز سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی گیلان انتخاب گردید به عنوان روز رشت در تقویم رسمی کشور درج گردید.

جمعیت

 

زبان

در شهر رشت لهجه‌های گوناگون از گویش بیه‌پس از زبان گیلکی رایج است. برخی گیلکی را به نام پهلوی خوانده‌اند. حمداله مستوفی قزوینی می‌نویسد: «در گشتاسفی که بخشی‌ست در مجاورت دریای کاسپین و نزدیک «سالیان»، زبان‌شان به پهلوی به جیلانی (گیلانی) باز بسته‌است.». مستوفی پهلوی را شبیه و وابسته به گیلکی می‌داند. زبان رسمی جلسات شورای شهر رشت گیلکی است.

قومیت

مردم شهر رشت عموماً گیلک هستند. گیل به زبان پهلوی «گل=Gel» و به تازی «الجیل» ثبت شده‌است، در نیمه اول قرن میلادی از طرف «کاپوس پلینوس» با نام «گلای Gelaee» معرفی شده است. خودزکو در کتاب تاریخ گیلان، به نقل از پلین-و-دوسنت کروآ و دنیس لوپری یه ژت قوم گیل را از اخلاف کادوس قدیم معرفی می‌کند؛ که از زمان ژوستینین امپراتور روم پس از دفع حمله آماردها بر ارتفاعات شرقی گیلان مسلط شده‌اند. دربارهٔ سلاح این قوم نیز گفته‌است عبارت بود از سپر و نیزه و شمشیری که از شانه آویزان می‌شد و سه زوبین و یک خنجر که به دست چپ می‌گرفتند. اریستوفن اقوام جنوب کاسپین را چنین معرفی می‌کند: از شرق به غرب هیرگانیان – مردها – اناریاکان – کادوس – آلبانی – کاسپی – اوتیان. استرابن، جغرافی‌دان عهد قدیم که در فاصله ۴۰ قبل از میلاد تا ۴۰ بعد از میلاد می‌زیسته و در کتاب ۱۱ فصل ۸ خود آورده است که: در نواحی شمالی کوه «پراخواتراس=همان سلسله البرز که حائل بین نجد ایران و گیلان و مازندران است» اقوام گلای Gelaee و کادوس (به زبان یونانی باستان: Καδούσιοι) و (به انگلیسی: Cadusii) و ماردی و بعضی قبایل گرگانی زیست می‌کنند؛ و بدین ترتیب جایگاه گیل – گیلان را نشان می‌دهد.

مشاهیر

رشت زادگاه و زیستگاه بسیاری از مشاهیر گذشته و معاصر بوده که برخی از آنان نظیر محمد معین، فضل‌الله رضا (واضع تئوری انفورماسیون)، مجید سمیعی (پزشک برگزیده سال ۲۰۰۳ از طرف رویال کالج کانادا)، حسن اکبرزاده (احراز کننده مدال درجه یک علمی از مؤسسه تحقیقات و علوم پاریس)و محمود بهزاد (پدر زیست‌شناسی نوین ایران) دارای شهرت جهانی هستند که تندیس آنها توسط شهرداری رشت در سبزه‌میدان رشت نصب شده است.
همچنین از مفاخر علمی و تاریخی و فرهنگی و ادبی می‌توان ازبزرگان زیر نام برد:
میرزا کوچک خان جنگلی

میرزا حسین کسمایی،

کوشیار گیلانی،

مریم اسطرلابی،

ابراهیم پورداوود،

هوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه)،

محمدعلی افراشته،

حسن عضدی،

کریم کشاورز،

علی‌رضا پنجه‌ای،

عباس امیری،

حمیده خیرآبادی،

سوسن تسلیمی،

فریدون پوررضا،

ناصر مسعودی،

انوشیروان روحانی،

محمود نامجوی،

خسرو گلسرخی،

سیروس شمیسا،

محمود اعتمادزاده (م. ا. به آذین)،

گلچین گیلانی،

حسین محجوب،

آرسن میناسیان،

عنایت الله رضا،

محمد خاتمی (خلبان)،

محمد معین،

محمد مهدی سمیعی،

اردشیر محصص،

محمد قوچانی،

آذر اندامی،

بهمن کشاورز،

روشنک نوعدوست،

هوشنگ نهاوندی،

رضا رفیع،

میرزا کریم‌خان رشتی،

شعبان‌خان جنگلی،

فتح‌الله خان اکبر،

جلال ستاری،

رضا روستا،

مجتبی پورمحسن،

میرعبدالحسین نقیب‌زاده،

امنون نتصر،

ابوالحسن ابتهاج،

غلامحسین ابتهاج،

فریده لاشایی،

فریدون کشاورز،

احمدعلی ابتهاج،

آیدین آغداشلو،

آرداشس آوانسیان،

نیره ابتهاج سمیعی،

امیر نجم رشتی،

دریا دادور،

محمدرضا دشتستانی،

سید کاظم رشتی،

وانشا رودبارکی،

کاظم ملک‌الاطباء رشتی،

حبیب نفیسی،

مرجان ساتراپی،

و…

 

مذهب

پیش از ورود اسلام به ایران، گروهی از ساکنان گیلان و دیلمان زرتشتی و گروهی دیگر بت‌پرست بودند. با آنکه دو نفر کشیشمسیحی در دیلم و دو کشیش دیگر در ری و طبرستان وجود داشته‌اند اما آئین مسیحیت پیروان چندانی را در منطقهٔ گیلان به خود جذب نکرده بود. پس از شکست ایرانیان در قادسیه، چهار هزار نفر از سربازان دیلم تصمیم گرفتند به اسلام بگروند و به تازیان در جنگ جلولا کمک کنند، به همین سبب با مسلمانان در کوفه مستقر شدند. از آن به بعد کسانی که از طرف خلیفه بغداد تحت شکنجه و تعقیب بودند می‌توانستند در گیلان پذیرایی شوند. در حال حاضر مذهب اکثریت مردم شیعه دوازده‌امامی است ولی تعدادی اقلیت مذهبی از سال‌های بسیار دور در کنار دیگر مردم رشت زندگی می‌کنند.

فرهنگ

گیلان سرزمینی با تنوع قومی و گویشی است و با این‌که از نظر وسعت جغرافیایی از کوچکترین استان‌های کشور است، گوناگونی و تنوع فرهنگی آن بیش از هر جای دیگر ایران دیده می‌شود. قرن‌های متمادی است که اقوام مختلف در شهر رشت و مناطق دیگر گیلان همزیستی مسالمت‌آمیزی با هم دارند و این همزیستی فرهنگ مشترکی را پدید آورده و در عین حال این اقوام ویژگی‌های قومی و گویشی خود را حفظ کرده‌اند. این فرهنگ غنی خود را در آداب و سنن مردم گیلان بروز داده است. آیین‌هایی مانند نوروزخوانی٬عروس گوله که پس از گذشت سال‌ها همچنان در میان مردم گیلان و حتی جوامع مدرن شهری مانند رشت نیز دیده می شوند، موید این پشتوانهٔ فرهنگی عمیق است.

عباس مسعودی مؤسس قدیمی‌ترین روزنامهٔ ایران یعنی روزنامهٔ اطلاعات در سفری که در نوروز ۱۳۰۷ خورشیدی به گیلان و رشت نموده و گزارشی از این سفر را در روزنامهٔ اطلاعات به چاپ رسانده دربارهٔ علاقه مردم منطقه بر اعتلای فرهنگ و تجددمی نویسد: «حسن تجدد خواهی و فکر آزادی طلبی و معارف پروری در مردمان این شهر (رشت) تا حدی یعنی تقریباً ۲۰ سال زیادتر از ما (تهرانی‌ها) وجود دارد. اهالی رشت از هر فکر روشن و باز و از هر موضوعی که بوی آزادی و ترقی و آبادانی از آن استشمام شود با آغوش باز استقبال می‌کنند. من یقین دارم اهالی رشت یعنی اکثریت مردمان این شهر از حیث تجدد و فکر ترقی خواهی قریب ۲۰ سال از ماتهرانی‌ها جلو هستند.»

نیما یوشیج بنیان‌گذار شعر معاصر فارسی که از سال ۱۳۰۸ تا اواخر ۱۳۱۱ در شهرهای گیلان بکار معلمی اشتغال داشته، ضمن برشمردن خصوصیات مردم گیلان، روحیه تجدد خواهی و علم دوستی آنها را ستوده و در نامه‌ای خطاب به استاد ذبیح اله صفا در این مورد نوشته:

«اگر چه رشت یک شهر تجارتی است مع‌هذا اهالی میل دارند سربلند باشند، خط پیشرفت را وجدان به فکر آنها داده است، حتی دهاتی‌های آنها که از هیاءت آنها متاءثر می‌شوم، نزدیک به افکار و احساسات شهری افکار و احساساتی دارند. متمدنین آن که شهری باشند علم و هنر را به غارت می‌برند مثل این که آنها را تعاقب کرده‌اند.»

اماکن تاریخی

بناها

شهر رشت با توجه به قدمت دیرینهٔ خود جایگاه بناهای تاریخی بسیاری است از جمله مهم‌ترین آنها میدان شهرداری رشت است که شامل ساختمان شهرداری و برج ساعت آن که نماد شهر رشت می‌باشد و نیز موزه پست و ساختمان قدیمی هتل ایران است. مجموعه بناهای میدان شهرداری رشت در اوایل سلطنت رضا شاه پهلوی (۱۳۰۴–۱۳۲۰ ه. ش) احداث شده است. برج ساعت شهرداری که نماد شهر رشت محسوب می‌شود، به هنگام وقوع زلزله مهیب و ویرانگر گیلان در سال ۱۳۶۹ ویران شده بود که چندی بعد به صورت سابق بازسازی گردید. از دیگر بناهای تاریخی عبارتند از:

• مجموعه شهرداری
• ساختمان پست و تلگراف سابق رشت
• ساختمان هتل ایران سابق
• عمارت کلاه فرنگی
• خانه میرزا کوچک‌خان
• خانه میرزا خلیل
• آرامگاه میرزا کوچک‌خان
• کتابخانه ملی رشت
• خانه میرزا خلیل
• عمارت نوبل

مساجد

مسجد سفید از قدیمی‌ترین مساجد شهر رشت محسوب می‌شود و در یکی از محلات قدیمی شهر که به همین نام معروف است واقع شده است. حسن بیک روملو این مسجد را مسجد سفید خوانده است و می‌نویسد که شاه اسماعیل هنگام فرار از اردبیل به گیلان چند روزی را نزدیک این مسجد گذرانده است و همچنین احتمال می‌رود که پس از کشته شدن محمدباقر میرزا معروف به شاه صفی نام «سفید» به مرور زمان پس از قتل او در جوار این مسجد به مسجد صفی تبدیل شده باشد. چاه صاحب الزمان (چاه صفی) چاهی است در این مسجد که مردم به دیده احترام به آن می‌نگرند. شبهای جمعه بر سر این چاه می‌آیند و نامه‌هایی را که برای حضرت قائم نوشته‌اند در آن چاه می‌اندازند. پس از انداختن نذورات در چاه آب آن را برای تبرک و ادامه سلامتی با خود می‌برند و می‌نوشند. برخی از دیگر مساجد تاریخی شهر رشت عبارتند از:

• مسجد حاج سمیع
• مسجد کاسه فروشان
• مسجد گلشن
• مسجد زرگران
• مسجد بادی الله
• مسجد حاج صمد خان

خانه‌ها

رشت به مانند بسیاری از شهرهای بزرگ و معروف کشور از تعدادی از خانه‌های تاریخی بهره می‌برد که هم​ اکنون به جاذبه‌های گردشگری این شهر تبدیل شده‌اند. خانه ابریشمچی، خانه قدیری و خانه حاج میرزا خلیل رفیع از جمله خانه‌های تاریخی رشت هستند.

• خانه ابریشمچی در ضلع جنوب شرقی میدانی به نام صیقلان و در انتهای کوچه شاعری قرار دارد. قدمت خانه به دوران قاجاریه بر می‌گردد و گویا متعلق به حاج میرزا اسماعیل حاکم رشت در دوران ناصرالدین شاه است. علت آن که این خانه به خانه ابریشمچی معروف شده است فروش آن به فردی به این نام از سوی وراث حاکم بوده است. خانه ابریشمچی دو طبقه و بیش از ۶۵۰ متر مربع زیربنا دارد و علاوه بر بهره‌گیری از معماری قاجاری، متناسب با آب و هوای منطقه باران خیز رشت ساخته شده است.
• خانه قدیری مربوط به دوران پهلوی است که در شرق سبزه میدان واقع شده است. اسکلت و سازه این خانه از چوب و متعلق به محمدولی خان تنکابنی، سپهدار و حکمران رشت بوده است. سقف خانه لمبه کوبی شده است و از بیرون که به آن نگاه می‌کنی دارای پوشش سفالی و در و پنجره چوبی است. چند سال پیش *خانه قدیری طعمه حریق شد و تمامی تزئینات آن از بین رفت، اما دوباره بازسازی شد. در حال حاضر این بنای تاریخی به عنوان پژوهشکده میراث فرهنگی مورد استفاده است و دارای کتابخانه‌ای با کتب تخصصی مرمت، معماری، تاریخی، گردشگری و سایر زمینه‌ها بوده که تا حد زیادی پاسخگوی دانشجویان و اندیشمندان است.
• خانه حاج میرزا خلیل رفیع دیگر خانه تاریخی رشت است که از مبارزان مشروطه طلب رشت بود. این خانه تاریخی در خیابان استاد مطهری رشت واقع شده است. حاج میرزا خلیل رفیع را اولین شهردار رشت می‌دانند که البته در دو مقطع این سمت را به دست آورده است. حاج میرزا اول بار در سال ۱۳۲۷ هجری قمری پس از تصرف رشت توسط مشروطه طلبان، شهردار رشت می‌شود، اما پس از مدتی با تصرف رشت توسط قوای روس بازداشت و تبعید می‌گردد. دومین بار که وی شهردار رشت می‌شود مقارن با نهضت جنگل است.

خانه مزبور در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی به دستور وی ساخته شده است. جالب است بدانید که چوب‌های به کار رفته در این بنا از روسیه و توسط کشتی به ایران آورده شده است. این خانه اکنون در اختیار شورای شهر رشت قرار دارد. از دیگر خانه‌های تاریخی رشت عبارتند از:

• خانه میرزا کوچک خان(خانه سردار جنگل)
• خانه رحمت سمیعی با قدمت صدو پنجاه ساله
• خانه کسمایی
• خانه آوانسیان
• خانه اشکوری
• خانه پورعباس
• خانه سید علی مقیمی
• خانه مؤسس بانک سپه «موسیو لئوپولد گُدار و خانواده اش» محله استادسرا نبش کوچه آتش‌نشانی (متأسفانه این بنای ارزشمند و بی بدیل با بی‌توجهی شهرداری و میراث فرهنگی رشت تخریب شده است)

و…

سیاست

نهاداستانداری

شهر رشت از سال ۱۰۰۴ هـ. ق به فرمان شاه‌عباس مرکز استان گیلان شد از این زمان به بعد علی رقم کشمکش‌های گوناگون با حکومت‌های مرکزی ایران و همچنین کشمکش‌های درون گیلان رشت همواره مرکز گیلان و اقامت گاه والی گیلان بود در سال ۱۳۰۴ با انتصاب امیراصلان خواجه نوری (نظام الدوله) به سمت استانداری گیلان اولین بار لفظ استاندار برای حاکم گیلان به کار گرفته شد. همچنین در زمان اولین تقسیم‌بندی استانی کشور که در ۱۹ دی ۱۳۱۶ خورشیدی، با اصلاح قانون تقسیمات کشوری اعمال شد.استان یکم یکی از ۱۰ استان ایران به مرکزیت رشت بود. این استان شامل شهرهای زنجان، قزوین، ساوه،سلطان آباد، رشت و شهسوار می‌بود.

نهاد شهرداری

شهرداری رشت، سازمانی است دولتی که در ۱۲۸۶ خورشیدی تأسیس شد و مسئولیت اداره این کلانشهر را به عهده دارد. مدیریت این سازمان با شهردار رشت است که از طریق آرای شورای شهر رشتانتخاب می‌شود و حکم وی توسط وزیر کشور ابلاغ می‌شود. شهرداری رشت، شامل ۵ منطقه‌است که اداره مناطق شهری رشت به عهده شهردار منطقه می‌باشدو هر منطقه شامل چند ناحیه شهری است شهر رشت دارای ۱۵ ناحیه شهری می‌باشد. شهرداری رشت متشکل از ۵ معاونت است و ۱۳ سازمان زیر مجموعه دارد.

کنسولگری

روسیه

کنسولگری فدراسیون روسیه در رشت نمایندگی دیپلماتیک روسیه در رشت، استان گیلان ایران است. در حال حاضر ماکسیم آناتولییویچ بارانوف سرکنسول و آقای آندرئی الکساندروویچ آلنکین معاونت این سرکنسولگری را بر عهده دارند و حوزه فعالیت آن در پنج استان گیلان، مازندران، گلستان، اردبیل و آذربایجان شرقی است. این کنسولگری روزانه پذیرای متقاضیان روادید است.

تاریخچه

در زمان قاجار، به موازات توسعه اقتصادی میان ایران و روسیه، تجارت نوغان و سایر محصولات گسترش پیدا کرد. به این ترتیب رشت در قرن ۱۹ میلادی به دروازه اروپا بدل شد. گریگوری والریانویچ ملگونف، سیاح روس که سال ۱۲۷۵ هجری قمری به رشت سفر کرده بود، در خاطرات خود نوشته است که این شهر در آن روزگار دارای ۵۴۶ خانه، ۱۰۲۱ مغازه و ۲۷ هزار و ۳۱۴ نفر جمعیت بوده است. در این زمان اعتبار سیاسی رشت به حدی بود که دولت‌های روسیه، بریتانیا و عثمانی در شهر رشت کنسولگری داشتند.

اماکن تفریحی رشت

پارک‌ها

شهر رشت داری ۴۰ پارک فعال است که بسیاری از آن‌ها مانند سبزه میدان دارای قدمت تاریخی اند. از این تعداد ۱۰ پارک در منطقه یک، ۷ پارک در منطقه دو، ۱۱ پارک در منطقه سه و۱۲ پارک در منطقه چهار شهر رشت قرار دارند؛ و منطقه ۵ فاقد پارک است.سرانه فضای سبز رشت کمتر از میانگین و استاندارد کشوری و حتی شهرهای کویری ایران است. در سال‌های اخیر از سوی شهرداری رشتپارک مفاخر این شهر را برای افزایش سرانه فضای سبز احداث کرده است. از جمله بزرگ‌ترین پارک‌های شهر رشت عبارتند از:

• بوستان ملت
• باغ محتشم
• پارک مفاخر
• بوستان کشاورز
• بوستان دانشجو

سینماهای رشت

نخستین فیلم در ایران به سال ۱۳۱۱ ساخته شد. این فیلم صامت که «لآبی و رابی» نام داشت به کارگردانی آوانس اوگانیانس عرضه گردید که ابتدا در تهران و سپس در برخی از شهرهای گیلان نمایش داده شد. یک سال بعد فیلم ناطق فارسی «دختر لُر» در بمبئی هندوستان ساخته شد. این فیلم در اغلبشهرهای ایران از جمله رشت روی پرده سینما آمد. آغاز نمایش فیلم در گیلان به دهه ۱۲۹۰ خورشیدی یعنی تقریبن هم‌زمان با آغاز فعالیت هالیوود در آمریکا برمی‌گردد که متعاقب آن اندکی بعد اولین سینما در رشت تحت نام سینما ایران احداث گردید. در این دهه در سالن «اجتماعات فرهنگ» واقع در شمال غرب سبزه‌میدان رشت، هفته‌ای یک‌بار توسط شخصی به نام «الوش‌بیک» فیلم نمایش داده می‌شد. چندی بعد «کریشا مایاک» در این محل سینما ایران را تأسیس کرد. این سینما دارای دو سالن تابستانی و زمستانی بود. قیمت بلیط ۱۰ شاهی، یک ریال و یک ونیم ریال بود. در سال ۱۳۳۶ خورشیدی پرده سینما به «سینماسکوپ» تبدیل شد. سینما ایران تا سال ۱۳۴۵ خورشیدی به کار خود ادامه داد و در این سال تعطیل گردید. در حال حاضر از محل آن به صورت پارکینگ استفاده می‌شود.سایر سینماهای رشت عبارتند از:

• سینما سپیدرود (سینما سهیلا سابق) <دارای دو سالن نمایش با فیلم مجزا>
• سینما ۲۲ بهمن (سینما شهرطلایی سابق)
• سینما میرزاکوچک (سینما آسیا سابق)
• سینماانقلاب (تعطیل شده)(سینما کوروش سابق)
• سینما آبشار (تعطیل شده)
• سینما سعدی (تعطیل شده)
• سینما قدس (تعطیل شده)
• سینما فلسطین (سینما مولن روژ سابق که آتش گرفت و بعد هم تعطیل شد)
• سینما صحرائی واقع در سبزه‌میدان رشت که هم اکنون سال‌هاست به یک پارکینگ خودرو در ورودی استادسرا تبدیل شده است)

هتل‌ها

امروزه رشت علی رغم گردشگرپذیر بودن با بحران هتل مواجه است و از حداقل‌های استانداردهای جهانی در این زمینه محروم است.کلانشهر توریستی رشت فاقد هتل ۵ ستاره گرید تاپ است و تنها یک هتل ۵ ستاره قدیمی گرید A و یک هتل ۴ ستاره و درمجموع دارای ۶ هتل و تعدادی مسافرخانه و مهمان‌پذیر است. هتل درنای رشت که عملیات اجرایی ساخت آن با استاندارهای اروپایی و اتاق‌های رویال در سال ۱۳۸۴ در بلوار ولیعصر آغاز شده و قرار بود یکساله به بهره‌برداری برسد با گذشت نزدیک به یک دهه نیمه کاره رها شده است. هتل‌های شهر رشت عبارتند از:

ستاره	آرم	نام	تعداد اتاق	گرید
★★★★★	–	هتل بزرگ کادوس	۹۹	پنج‌ستاره عادی
T★★★★	–	هتل شبستان	۵۰	چهارستاره تاپ
★★★	–	هتل پردیس	۵۰	سه ستاره عادی
T★★	–	هتل پامچال	–	دوستاره تاپ
★★	–	هتل اردیبهشت	–	دوستاره عادی
★	–	هتل کیوان	–	یک‌ستاره عادی

نمایشگاه بین‌المللی رشت

محل موقت نمایشگاه بین‌المللی رشت در بلوار خلیج فارس رشت در فضای بالغ بر ۱۰۰۰۰ متر مربع می‌باشد، که در یک سالن یک شرکت ورشکسته واقع است. وعده‌های مختلفی توسط مسئولین استان گیلان و شهر رشت برای احداث نمایشگاه بین اللملی استاندارد در رشت داده شده است که آخرین وعده توسط سازمان همیاری شهرداری‌های استان گیلان در بهمن ۱۳۹۲ برای احداث نمایشگاه، هتل، مجتمع تجاری و مسکونی در زمینی به مساحت ۱۲ هکتار در رشت اعلام شده است.

موزه‌ها

شهر رشت با توجه به تاریخی بودن استان گیلان دارای موزه‌های جذاب و دیدنی است این موزه‌ها عبارتند از:

• موزه سردارجنگل
• موزه رشت (تأسیس ۱۳۴۹ – واقع در خیابان بیستون)
• موزه میراث روستایی گیلان (واقع در بلوار خلیج فارس (جاده رشت – تهران)، پارک جنگلی سراوان)

آموزش

عمومی

تاریخچه

گام‌های نخستین آموزش و پرورش در ایران پس از اسلام بر بنیان‌های دینی تکیه داشته و مساجد و مکتب‌خانه‌ها در آغاز مسیر این حرکت قرار داشتند. مساجد نخستین جایی بود که برای آموزش مورد توجه قرار گرفت. در استان گیلان نیز مانند سایر نقاط کشور نخستین گام‌های آموزش از مساجد و مکتب‌خانه‌ها آغاز گردید. نخستین مدرسه جدید در گیلان در سال ۱۳۱۴ ه. ق در زمان حکومت شعاع السلطنه در گیلان آغاز به کار کرد. در این مدرسه درس‌هایی مانند: زبان فرانسه، روسی، صرف و نحو، کلیات سعدی و قرائت قرآن تدریس می‌شد. پس از تأسیس نخستین مدرسه به سبک جدید مدارس دیگری نیز از سوی افراد و انجمن‌های مختلف تأسیس گردید. نخستین مدرسه دخترانه به نام «شمسیه» در سال ۱۳۲۷ ه. ق (یعنی پس از گذشت سیزده سال از تأسیس اولین مدرسه پسرانه) به کوشش شیخ علی طالقانی (تنها) تأسیس گردید. اولین هنرستان گیلان نیز به نام «مدرسه فلاحت» به وسیله حاج میرزا حسن خان اسفند یاری (محتشم السلطنه) در سال ۱۳۲۵ ه. ق تأسیس گردید. مدیریت این مدرسه را میسو لافون فرانسوی بر عهده داشت و در آن به تدریس علوم کشاورزی و پرورش کرم‌ابریشم پرداخته می‌شد. در این رهگذر برخی از خارجیان مقیم ایران و اقلیتهای مذهبی در گیلان مدارسی را بنیان نهادند. در سال ۱۲۹۰ ه. ق ارامنه مدرسه‌ای به نام «انوشیروان» در رشت بنا نهادند. مبلغین پروتستان آمریکایی مدرسه متوسطه پسرانه‌ای، در سال ۱۳۱۳ ه. ق در رشت تأسیس کردند و در پی آن آمریکایی‌ها در سال ۱۳۲۴ ه. ق مدرسه متوسطه دخترانه‌ای نیز تأسیس نمودند. هم‌زمان با شروع نهضت جنگل (۱۲۹۳–۱۳۰۰ ه. ش) مدارسی نیز از طرف جنگلی‌ها تأسیس گردید. جنگلی‌ها در مرامنامه خود، تحصیلات ابتدایی را برای کودکان اجباری نموده و تحصیلات متوسطه و عالی را برای افراد با استعداد مجانی و الزامی دانستند.

نواحی

در تیر ماه ۱۳۴۰ به علت گستردگی سطح مدارس حیات ادارهٔ آموزش و پرورش شهرستان رشت پایان گرفت ادارات آموزش و پرورش ناحیهٔ یک و دو رشت تأسیس گردید. از آن زمان به رغم رشد جمعیت، وسعت و گستردگی مدارس تغییری در سازماندهی آموزش عمومی رشت ایجاد نشده است.

عالی

اولین مرکز آموزش عالی در گیلان، در سال ۱۳۴۴ خورشیدی، با گشایش آموزشگاه عالی پرستاری، آغاز به کار کرد و در پی آن، مدرسه عالی بازرگانی رشت، در سال ۱۳۴۸ خورشیدی و مدرسه عالی پرستاری، در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، تأسیس گردیدند. پس از آنها، دانشگاه گیلان، در راستای قراردادی میان ایران و آلمان غربی، در سال ۱۳۵۳ خورشیدی، تأسیس شد و از سال ۱۳۵۶ خورشیدی؛ کار خود را با پذیرش ۱۵۵ دانشجو در ۹ رشته، آغاز کرد. پس از انقلاب اسلامی ایران، مدرسه عالی مدیریت گیلان در لاهیجان و مدرسه عالی بازرگانی رشت، با دانشگاه گیلان، ادغام شدند.

شهر رشت فاقد دانشگاه صنعتی و دانشگاه تحصیلات تکمیلی دولتی می‌باشد و دارای ۲ دانشگاه دولتی، سه واحد دانشگاهی آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور، ۲ آموزشکده فنی دولتی ودانشگاه جامع علمی کاربردی تعدادی مؤسسه آموزش عالی غیردولتی به شرح زیر می‌باشد:

• دانشگاه گیلان
• دانشگاه علوم پزشکی گیلان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
• دانشگاه آزاد اسلامی پردیس تحصیلات تکمیلی علوم و تحقیقات گیلان
• دانشگاه علم و فرهنگ شعبه رشت
• دانشگاه پیام نور مرکز رشت
• دانشگاه فرهنگیان رشت
• دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد گیلان
• آموزشکده فنی و مهندسی شهید چمران رشت
• آموزشکده دخترانه دکتر معین رشت
• دانشگاه پیام نور مرکز رشت
• مرکز آموزش عالی راهبرد شمال
• مؤسسه آموزش عالی سردار جنگل
• مؤسسه آموزش عالی جابرابن حیان
• مرکز آموزش عالی احرار رشت
• مرکز آموزش عالی کادوس رشت
• مرکز آموزش عالی کوشیار رشت
• دانشکده سما رشت

حوزوی

از جمله مهم‌ترین و تاریخی‌ترین حوزه‌های علمیه رشت عبارتند از:

• حوزه علمیه صالح آباد:حوزه علمیه صالح آباد چهره‌های علمی و فرهنگی زیادی را تربیت نموده؛ و به جهت تدرّس میرزا کوچک‌خان جنگلی (میرزا یونس) معروف به مدرسه میرزا کوچک نیز شده است. بانی اصلی مدرسه و مسجد حاج حسن آقا فرزند آقا احمد کلانتر بود؛ که به تأسیس و ساخت مدارس علوم دینی و مساجد و تکایا برای برگزاری سوگواری ابا عبدالله الحسین (ع) رغبت داشت. طلاب حوزه علمیه صالح‌آباد از همان زمان جزء پیشروان راه آزادی بودند که از جمله آنها می‌توان، از زنده‌یاد میرزا کوچک خان، حاج حسن کسمایی، محمد انشایی و سید حبیب‌الله مدنی نام برد. لازم بذکر است که مسجد و مدرسه حاج حسن تکیه‌ای داشته که به عنوان محل پذیرایی شاعران و عالمانی بوده که هر چند وقت وارد رشت می‌شدند و در آنجا سکونت می‌کردند. همچنین مسجد مدرسه صالح آباد در سال ۱۳۴۱ شمسی تعمیر وباز سازی شد. قدمت این مدرسه نزدیک به ۱۵۰ سال می‌باشد. در سال ۱۳۸۳ براثر برف شدید ساختمان مدرسه کاملاً تخریب شد و در سال ۱۳۸۸از اساس و پایه ساخته شد.
• حوزه علمیه خواهران رشت: مدرسه دینی خواهران رشت ۱۵۰ سال سابقه تاریخی دارد، البته این مدرسه در گذشته به نام حوزه خواهران نبوده، بلکه با نام مدرسه حاج سمیع خوانده می‌شد که در دورهٔ پهلوی آن را «شاهدخت» نامیدند این مدرسه با نظر آیت‌الله شرعی، علی‌رغم مخالفت برخی از علمای منطقه و با استفتاء از رهبری، تخریب شد و هم اکنون در حال نوسازی در سه طبقه است.
• حوزه علمیه امیرالمؤمنین رشت بزرگ‌ترین حوزه خاورمیانه:این حوزه با مساحت ۴۰ هکتار با زیربنای ۷۱ هزار مترمربع با اعتباری بالغ بر بیست و پنج میلیارد تومان با ۴ طبقه احداث شده است. فاز نخست این حوزه ۳۰۰ طلبه شامل ۱۵۰ طلبه داخلی و ۱۵۰ طلبه خارجی را پذیرش می‌کند. این حوزه با حضور آیت‌الله جعفر سبحانی مرجع تقلیدشیعیان، آیت‌الله محمدی‌گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، آیت‌الله رسولی محلاتی، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت، نمایندگان گیلانی مجلس شورای اسلامی، استاندار گیلان و جمع زیادی از علما و مدیران دستگاه‌های اجرایی استان گیلان در پنجم مهر ماه سال ۱۳۹۲ به بهره‌برداری رسید.

اقتصاد

تجارت

شهر رشت نزدیک‌ترین شهر بزرگ به بندر انزلی (بزرگترین بندر شمال کشور) و مرز آستارا (امن‌ترین مرز زمینی کشور) است این شهر تخلیه گاه بسیار مناسب برای کالاها به مقصد شمال شرق و شمال غرب کشور است و قرار گیری آن در مسیر کریدور شمال جنوب به همراه توریسم پذیری گسترده موقعیت ممتازی در زمینهٔ تجارت برای این شهر فراهم کرده است. همین مسائل باعث شده که این شهر در طول تاریخ به عنوان یک شهر تجاری شناخته شود. هرچند عواملی نظیر عدم ارتباط گسترده تجاری با شوروی سابق و متعاقب آن محور قرار گرفتن خلیج فارس برای صادرات و واردات و همچنین تاءخیر فراوان در تکمیل کریدور شمال جنوب چه از طریق آزاد راه و چه از طریق راه آهن باعث شده بود که نقش شهرهای استان گیلان در تجارت کمرنگ شود ولی امروزه با توجه به وجود پنج کشور در حاشیه دریای کاسپین، تکمیل آزاد راه رشت-قزوین(آزادراه ۱ (ایران))و در شرف افتتاح قرار گرفتن راه آهن قزوین-رشت برای این شهر نقش مهمی در زمینه بازرگانی متصورند. تجارت نظام مند و نوین در شهر رشت به سال ۱۳۰۴ بر می‌گردد. در این سال مطابق دستور فلاحت و تجارت و فواید عامه وقت و بنا به پیشنهاد تجار رشت و به موجب مواد ۱ و ۲ نظام نامه اتاق‌های تجارت مصوبه هیاًت وزیران اتاق تجارت رشت با ۱۶ نفر عضو تکشیل شد. حوزه عملیاتی اتاق، استان گیلان بوده، اولین جلسه آن به ریاست آقای حاج علی آقای گیلانی در تجارتخانه ایشان تشکیل گردید. براساس همین نظامنامه در تاریخ ۲۵ تیر ماه ۱۳۰۸ اتاق تجارت رشت همزمان با اتاق‌های تبریز، مراغه، مهد، قزوین، ساری تشکیل و رسمیت یافت. اولین جلسه اتاق تجارت در نهم مرداد ماه ۱۳۰۸ در منزل آقای احمد سیگارودی و با حضور (افشار) حکمران گیلان تشکیل شد. در آن زمان مسایل اتاق در روزنامه‌ای به نام روزنامه عصر جدید از انتشارات اتاق تهران منتشر می‌شد. دوسال بعد انحلال کلیه اتاق‌ها پیش آمد تا اینکه مجلس شورای وقت قانون تأسیس اتاق‌های بازرگانی را تصویب کرد و در سال ۱۳۱۰ انتخابات اتاق رشت با حضور حکمران وقت گیلان (افشار) در محل فرمانداری رشت تشکیل شد. در آن زمان دو اتاق یکی به نام بازرگانی و دیگری به نام اتاق صنایع و معادن وجود داشت که در سال ۱۳۴۹ این دو اتاق با هم ادغام گردید و به نام اتاق بازرگانی و صنایع و معادن نام گذاری شد. فعالیت اتاق تا پیروزی انقلاب اسلامی ابتدا با انتخابات هر دو سال یکبار و بعد هر چهار سال یکبار انجام می‌گرفت و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با استناد تلگراف اتاق مرکزی ایران از طرف استانداری گیلان سه نفر به عنوان سرپرست اتاق رشت و به نام هیاًت رپیسه موقت انتخاب و اداره امور اتاق را بعهده گرفتند که این روال تا سال ۱۳۶۲ ادامه داشت و در سال ۱۳۶۲ اولین انتخابات اتاق رشت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی انجام گرفت که طی آن نفر عضو انتخابی و چهار نفر انتصابی به عنوان هیاًت نمایندگان برگزیده شدند. چهارمین دوره انتخابات در تاریخ ۱۳۷۷/۱۰/۲۵ برگزار گردیدو بالاخره پنجمین دوره انتخابات هیاًت نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن رشت در تاریخ ۱۳۸۱/۱۲/۷ برگزار شد.

کشاورزی

استان گیلان غنی‌ترین استان کشور از نظر تولید محصولات کشاورزی است این استان دارای:

• رتبهٔ نخست کشوری در تولید ماکیان
• رتبه نخست ایران در کشت مکانیزه برنج
• رتبه نخست کشور در تنوع محصولات

و بسیاری از مزایای کشاورزی دیگر است و از این بین شهرستان رشت با ۶۴هزار ۲۵۰هکتار زمین زراعی که ۷۵ هزار بهر ه بردار در۶بخش و۱۸دهستان این شهرستان فعالیت می‌کنند و حاصل آن سالانه ۲۹۵هزار ۵۵۰تن شلتوک است که از این میزان شلتوک ۱۷۷هزار و ۳۰۰تن برنج سفید استحصال می‌شود و همچنین با تولید ۱۰درصد برنج سفید کشور رتبه اول را در زمینه تولید برنج سفید در کشور دارد و یکی از شهرستانهای برنج خیز کشور است وحدود یک درصد برنج استان را تولید می‌کند. البته توسعه شهرنشینی باعث کاهش اقبال به کشاورزی شده ولی هنوز هم مزارع کشاورزی حتی در نواحی درونی شهر و در حاشیه خیابان‌های شهر دیده می‌شوند که در بین کلانشهرهای ایران بی نظیر است.

صنعت

رشت در گذشته قطب تولیدات نساجی ایران بود در سالیان اخیر بسیاری از کارخانجات بزرگ صعنتی در رشت به حالت تعطیل در آمده‌اند و بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌های فعال نیز با ظرفیت کم و با مشکلات زیاد مشغول به فعالیت هستند. از جمله مهم‌ترین شرکت‌های غیرفعال که تاکنون اقداماتی برای احیا این شرکت‌ها صورت نگرفته عبارت اند از: شرکت صنایع پوشش ایران، شرکت الکتریک ایران رشت، شرکت فرش گیلان، شرکت کنف کار، شرکت صنایع تندر مهم‌ترین عوامل عدم توسعه صنعتی رشت کج نظری‌ها در زمینهٔ بخشی نگری مسئولان و تأکید بر توسعه کشاورزی به صورت محض در آمایش سرزمینی گیلان بر پایه کشاورزی توسط دولت از توسعه صنعتی محروم مانده است. از جمله مهم‌ترین صنایع فعال رشت عبارتند از: گروه صنعتی ایران رادیاتور، مجتمع فولاد گیلان، فومن شیمی، سبحان دارو، پارس خزر، کاشی خزر، کاسپین تأمین، سبحان انکولوژی و…

مراکز صنعتی

شهرصنعتی رشت

شهرصنعتی رشت در سال ۱۳۵۳ هجری شمسی تأسیس شد. این شهر صنعتی که یکی از پنج شهر صنعتی بزرگ کشور است و دومین شهرصنعتی خصوصی ایران است در ۱۲ کیلومتری جنوب شهر رشت و در مکانی بسیار زیبا واقع است. تأسیسات زیر بنایی کم‌نظیر شهر صنعتی رشت، این مکان را در زمره مناسب‌ترین محل‌ها برای اجرای طرح‌های بزرگ صنعتی قرار داده‌است. سهامداران فعلی شهر صنعتی عبارتند از: شرکت شهر صنعتی البرز، شرکت سرمایه‌گذاری بانک صنعت و معدن، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، شرکت کارگزاری بانک کشاورزی، شرکت ساتکاب وابسته به وزارت نیرو و شرکت خدمات مدیریت غدیر. شهر صنعتی رشت طبق مصوبات اولیه در وسعتی به میزان ۲۲۸۸ هکتار طراحی و ۵۲۰ هکتار آن آماده‌سازی و بخش عمده‌ای به متقاضیان واگذار گردیده‌است که با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، بر اساس تقاضا قابل توسعه می‌باشد. در حال حاضر تعداد ۲۸۰ واحد صنعتی در این شهر وجود دارد که از این تعداد ۱۴۰ واحد در حال کار است.

شهرک صنعتی سپیدرود رشت

تنها شهرک صنعتی دولتی ایجاد شده در سال ۱۳۸۶ توسط شرکت شهرک‌های صنعتی گیلان در رشت شهرک صعنتی سپیدرود رشت است. موقعیت استراتژیک این شهرک، نزدیکی به راه آهن در حال احداث رشت – قزوین و نزدیکی به شهر رشت، موقعیت مناسبی را برای این شهرک ایجاد کرده به گونه‌ای که به دلیل درخواست‌های متعدد سرمایه‌گذاران و متقاضیان فراوان افزایش عرصه از ۲۰۰ هکتار به ۹۰۰ هکتار در دستور کار هیئت دولت قرار گرفت و مصوب شد. رعایت اصول زیست محیطی و موقعیت‌های منطقه‌ای مرکز استان و بیشترین نیروی بیکار جویای کار فعال و تحصیلکرده استان گیلان در رشت از دیگر ویژگی‌های این شهرک صنعتی است.

تقسیمات شهری

گسترش شهر

روند توسعهٔ شهر رشت را می‌توان به دو دوره پیش از پهلوی و پس از آن تقسیم کرد:

الف) توسعه شهر رشت از آغاز تاپهلوی

نام رشت در متون تاریخی در کتاب جغرافیایی حدود العالم من المغرب الی المشرق که در سال ۳۷۲ ه. ق. نگارش یافته است، آمده که (رشت از آبادی‌های کهن ایران است). شهر کنونی رشت درادوار گذشته به صورت روستایی بین دو منطقه گیلان (بیه پیش و بیه پس با مرکزیت شهرهای فومن و لاهیجان) قرار و در دوره شاه طهماسب، رشت اهمیت اقتصادی و سیاسی بسیاری داشت.با سقوط پایتخت صفویان به وسیله افغانها، استان گیلان به اشغال روس‌ها درآمد. در ابتدا اشغال شهر رشت، برای تأمین زمین تقریباً پانزده مایل به طرف جنوب از بیشه زارها پاک شد. در دوره قاجاریه، شهر رشت با ساخت و گسترش بازارهای باربندان (ساغری سازان) و ساروق بندان در مرکز شهر، بطور چشمگیری توسعه یافت.

ب) توسعه شهر رشت از اوایل دوره پهلوی تا کنون

پس از انقلاب مشروطیت و تسلط رضاخان، چندین خیابان جدید (امام خمینی سعدی – علم الهدی و شریعتی) و نقطه تقاطع آن‌ها (میدان شهرداری) احداث شد. بازار به حاشیه خیابان‌ها گرایش پیدا کرد و ساختمانهای مسکونی در محلات قدیمی به صورت متراکم مستقر شدند. شهر از سال ۱۳۳۵–۱۳۲۷ ه. ش از سمت جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی توسعه پیدا کرد و پس از آن تا سال ۱۳۵۰، توسعه شهر درحد شرقی متوقف و در جهت غربی و شمال شرقی متمایل گشت.از ۱۳۵۰ به بعدگسترش شهر در جهت شمال و شمال غربی محسوس تر است.بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گسترش شهر در جهت شمال و شمال غرب ادامه یافت.احداث شهرک صنعتی در این دوره و مکان یابی دانشگاه گیلان در جاده تهران (جنوب شرق) به توسعه این بخش از شهر منجر شد در واقع شهر رشت طی سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۴ در جهات غرب به شرق و شمال شرقی توسعه یافته است و از سال ۱۳۶۷ تاکنون نیز توسعه به سمت جنوب غرب، شمال غرب و جاده لاکان است. بیشترین میزان توسعه کالبدی شهر رشت طی سالهای ۱۳۶۱ ۱۳۵۵ با ۲۳۳ درصد و بین سال‌های ۱۳۷۲ ۱۳۶۱ با ۲۷۰ درصد است. این در حالی است که طی سا لهای ۶۵ تا ۷۵ جمعیت شهر رشت، ۴۰ درصد رشد داشته است، یعنی از ۲۹۳۸۹۸ به ۴۱۲۵۵۲ نفر رسیده است. همچنین مساحت شهررشت طی سالهای ۱۳۳۴ تا ۱۳۸۵ از ۶۵۰ هکتار به ۱۰۲۴۰ هکتار افزایش یافته است. این میزان بیانگر ۱۴۷۵ درصد رشد فضایی طی سا لهای فوق‌الذکر است.

مناطق

شهر رشت دارای پنج منطقه شهرداری است که هر کدام از آن‌ها به سه ناحیه تقسیم می‌شوند. با توجه به جمعیت و استاندارد وزارت کشور این مناطق باید افزایش یابد.مناطق شهری رشت:

• منطقه ۱ با ۱۲۴ هزار و ۳۶۸ نفر جمعیت،
• منطقه ۲ با ۱۲۳ هزار و ۵۹۹ نفر،
• منطقه ۳ با ۱۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر،
• منطقه ۴ با ۱۲۷ هزار و ۵۱۷ نفر
• منطقه ۵ با ۱۲۳ هزار و ۷۰۹ نفر جمعیت، مناطق پنجگانهٔ شهر رشت هستند.

شهرهای سنگر، کوچصفهان و خمام هم اکنون هم‌مرز مناطق شهری رشت قرار دارند و توانایی الحاق به عنوان مناطق مستقل شهری رشت همچون مناطق شهری ری وخوراسگان در شهرهای تهران و اصفهان را دارند.

محله‌های رشت

خمیران زاهدان، دباغیان، کوزه گران، خمیران چهل تن، چله خانه، پیربازار، لاکانی، سعدی، جماران (خیابان قربانزاده)، دیانتی، سام (سردارجنگل)، علی‌آباد، صالح آباد، آب و برق، زیرکوچه، شالکو، احمدیان، پارک شهر، زرجوب، سوخته تکیه، حاجی‌آباد، بادی الله، ارمنی بولاغ، کرد محله، سرچشمه، باقرآباد، ساغری سازان، دانشسرا، جیرباغ، رودبارتان، چمارسرا، کیژده، معین رودخان (شهرک مروارید)، استادسرا، پاسکیاب، سرخه بنده، آتشگاه، صیقلان، کیاب، سبزه میدان، شهرداری، گلسار، بوسار، فخب، پل عراق، استخر (رشت)|استخر، دو برادران، خواهر امام، حمیدیان رشتیان، استقامت سلیمان داراب، تازه آباد، منظریه رشت، شهرک مفتح کوی بیانی، احمد گوراب، جاده لاکان، پل طالشان،لاکانشهر، شهرک سید احمد خمینی، آفخرا، آج بیشه، شهرک قدس، ۱۶متری سمیه سنگ سازی، قلمستان، چهارراه میکائیل، گلباغ نماز، نقره دشت، کرف آباد، حافظ آباد

حمل و نقل

حمل و نقل درون شهری

قطار شهری

رشت سومین شهری است که طرح جامع قطار درون شهری در آن آغاز شده است. مطالعات این طرح در ۶ ماه دوم سال ۱۳۸۵ به پایان رسید و در واقع بعد از دو شهر کرمانشاه و  همدان، رشت سومین شهری است که طرح جامع قطار ریلی در آن شروع شده است. هم اکنون مسیر هاو سازوکار احداث پروژه مشخص شده و در آینده نچندان دور عملیات اجرایی این طرح نیز آغاز خواهد شد.

اتوبوسرانی

نخستین اتوبوس در ایران در شهر رشت به کار گرفته شد اما سازمان اتوبوسرانی رشت وحومه در سال ۱۳۴۵ تأسیس گردید وازآن زمان تاکنون به موازات افزایش جمعیت و وسعت شهر رشت، توسعه و گسترش نیافته است. هم اکنون در شهر رشت تنها حدود ۴۶ اتوبوس فعالیت می‌کنند همچنین تنها ۵ اتوبوس در زمان هدفمندی یارانه‌ها، از محل درآمدها به رشت اختصاص یافت که سهم تهران ۲۵۰۰ دستگاه، اصفهان ۶۰۰ دستگاه بود؛ ولی با توجه به جمعیت شناور روزانه بالغ بر یک میلیون و دویست هزار نفری رشت، این تعداد اتوبوس به نظر کافی نمی‌رسد. در حال حاضر شهرداری رشت حدود ۲۰۰ اتوبوس و ۷۰ مینی‌باس از محل مصوبات دولت از وزارت کشور طلبکار است.

تاکسیرانی

درسال ۱۳۲۶ تعداد ۵۰ تاکسی به سفارش خانم فخر الدوله (دختر مظفر الدین شاه) از انگلستان خریداری و وارد ایران شد. در سال ۱۳۲۷ اولین تاکسی به جهت علاقهٔ وی به گیلان با عبوراز خیابان اصلی شهر وارد رشت شد. سازمان تاکسیرانی کلانشهر رشت تاکنون بیش از ۹۵۰۰ دستگاه تاکسی و خودروهای شخصی را ساماندهی نموده است که از این تعداد ۶۰۰۰ دستگاه تاکسی دارای پلاک (ت) و از انواع خودروها ی موجود در سیستم تاکسیرانی کشور هستند از جمله ۱۹۴ دستگاه ون. همچنین بیش از ۳۵۰۰ دستگاه خودروی شخصی فعال در ۱۳۶ واحد تاکسی تلفنی تحت نظارت سازمان با عنوان شرکتهای حمل و نقل عمومی مسافر و دو شرکت تاکسی بیسیم فعالیت می‌نمایند.

حمل و نقل برون شهری

فرودگاه

فرودگاه بین‌المللی سردار جنگل رشتدر بلوار ولیعصر رشت واقع شده‌است.تأسیس فرودگاه رشت به سال ۱۳۴۷ خورشیدی باز می‌گردد. فرودگاه رشت در هفته ۳۰ پرواز خروجی و ۳۰ پرواز ورودی ثابت به تنها ۷ مقصد داخلی دارد.رشت تنها کلانشهری است که فرودگاهش پرواز خارجی برنامه‌ای ندارد در حالی که هواپیمایی ترکیه، هواپیمایی قطر و شرکت فلای دبی به بسیاری از شهر و فرودگاه‌های کوچکتردر ایران پرواز مستقیم و منظم دارند.این فرودگاه دارای موقعیت ارتباطی ممتاز در استان گیلان، حاشیه دریای کاسپین و در مسیر کریدور شمال–جنوب (کریدور نوستراک) واقع گردیده است.

راه آهن

راه آهن قزوین -رشت -انزلی-آستارا مهم‌ترین پروژه ریلی کشور است که تکمیل کنندهٔ کریدور شمال جنوب و متصل کنندهٔ ایران به اروپا محسوب می‌شود احداث این خط آهن سالیان دراز به دلیل پیچیدگی مفرط به تعویق افتاد اما هم اکنون در شرف افتتاح است. پروژه راه‌آهن قزوین – رشت یکی از پروژه‌های بسیار مهم در مسیرهای ریلی ایران است که قزوین، رشت، انزلی، آستارا را به هم وصل کرده سپس به کشور آذربایجان و خط ریلی اروپا متصل می‌شود.به گفته متخصصان، اجرای این پروژه کاری بسیار دشوار بوده است زیرا در مسیر قزوین تا رشت حدود ۱۶۴ کیلومتر خط ریلی احداث می‌شود، در این مسیر حدود ۸۲ دهانه پل بسیار پیچیده به طول ۹ کیلومتر، از ۱۰ تا ۱۵۰۰ متر، و ۵۳ تونل به طول ۲۲ کیلومتر، از ۷۰ تا ۲۰۰۰ متر، در دست احداث است. از این پل‌ها می‌توان به پل حاشیه سد سپید رود در منجیل به طول ۱۴۳۱ متر اشاره کرد که پس از تکمیل بزرگترین پل راه آهن ایران خواهد بود.

ترمینال

در طرح جامع کلانشهر رشت این شهر باید در غرب، شرق، شمال و جنوب دارای پایانه‌های مسافربری باشد. هم اکنون در این شهر تعداد چهار پایانه در حال فعالیت هستند که عبارتند از:

• پایانهٔ خط کناره
• پایانهٔ پل بوسار
• پایانهٔ فجر
• پایانهٔ میدان گیل (جنوب):این پایانه تنها پایانهٔ احداث شده از پایانه‌های اصلی شهر رشت است که ساخت آن‌ها مطابق طرح جامع الزامیست. این پایانه که به عنوان پایانهٔ جدید مسافربری رشت به آدرس خیابان امام (جاده تهران) جنب میدان گیل در سال ۱۳۷۲احداث شده دارای ۷۲۶۳۰ مترمربع وسعت است و از جمله مجهزترین پایانه‌های کشور محسوب می‌شود که تحت نظارت شهرداری رشت فعالیت می‌نماید.

ورزش

ورزش اول و مورد علاقه مردم رشت فوتبال می‌باشد؛ اما علاوه بر فوتبال، سایر رشته‌های ورزشی از جمله شمشیربازی، بوکس، سپکتاکرا، فوتسال، پبنگ پونگ، کاراته، تکواندو، شطرنج، والیبال، هاپگبدو و… نیز طرفدارانی در رشت دارد که مردم رشت افتخاراتی را در این رشته‌های ورزشی کسب نموده‌اند از جمله این افراد سرشناس می‌توان به جهان پهلوانمحمود نامجوی در وزنه برداری و استاد یعقوب کوچکزاد در ژیمناستیک اشاره کرد. در رشته شمشیربازی می‌توان به نایب قهرمان بازی‌های آسیایی اینجئون کره جنوبی، محمد رهبری کویخی قهرمان آسیا و جهان اشاره کرد. چندین باشگاه ورزشی در شهر رشت فعالیت می‌کنند:

• باشگاه فوتبال سپیدرود رشت از سال ۱۳۴۷ تحت عنوان سلامتبخش رشت و چندی بعد تحت عنوان سپیدرود تاکنون به فعالیت‌های ورزشی پرداخته‌است؛ و نخستین تیم فوتبال در رشت و استان گیلان است.
• باشگاه فوتبال داماش گیلان که هسته اولیه‌اش به تیم ابوذر رشت بر می‌گردد در سال ۱۳۶۲ میراحمد خوشکلام که سال ۱۳۵۴ تیم ابوذر رشت را حمایت می‌کرد تصمیم گرفت این تیم را با نام استقلال رشت وارد مسابقات کند بعد از آن امتیاز این تیم به شهرداری رشت با نام استقلال شهرداری رشت و سپس باشگاه پگاه گیلان انتقال یافت و درنهایت امتیاز این تیم به باشگاه داماش گیلان انتقال یافت و از این حیث جزو باشگاه‌های پرسابقه و قدیمی فوتبال ایران است.

از جمله افراد سرشناس در فوتبال رشت می‌توان به: ناصر پرشاد، بیژن تیزکار، رسول حقدوست، مجید جهانپور، برادران هوشنگی، احمد صومی، سید علی افتخاری، بهزاد داداش زاده،امید هرندی، هادی طباطبایی و علیرضا جهانبخش اشاره نمود.

شهر رشت دارای دو ورزشگاه فوتبال دکتر عضدی و سردار جنگل می‌باشد که ورزشگاه عضدی بعد از بازسازی یکی از مجهزترین ورزشگاه‌های ایران می‌باشد، ولی گنجایش ورزشگاه سردار جنگل بیشتر است. در رشت یک سالن سرپوشیده استاندارد چند منظوره ۶۰۰۰ نفری به نام شهدای رشت وجود دارد.رشت با داشتن یک سوم جمعیت استان گیلان از حیث امکانات و اماکن ورزشی رتبه ۱۵ از ۱۶ استان را دارد.

رسانه

صدا و سیمای مرکز گیلان

شبکه باران

شبکه استانی باران از مرکز رشت روی کانال ۲۸ باند UHF و از فرستنده زیباکنار برای سرتاسر استان گیلان، به صورت ۲۴ ساعته پخش می‌گردد.این شبکه به طور رسمی از سال ۱۳۷۷ فعالیت رسمی خود را آغار نموده‌است، ولی صدا و تصویر تلویزیون در هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۴۹ شمسی به خانه‌های مردم رشت رسید و تا قبل از شروع به کار شبکه باران، به صورت پاره وقت برنامه‌هایی را پخش می‌نمود. شبکه باران را می‌توان بر روی ماهواره‌های Badr ۵ (ایران ست) و AsiaSat3S و همچنین از طریق اینترنت و به صورت آنلاین، مشاهده نمود.
شبکه استانی باران روی کانال۴۶ سامانه دیجیتال ایستگاه آزادگان رشت نیز قابل دریافت است. درحال حاضر حدود ۵۰٪ مناطق گیلان تحت پوشش سامانه دیجیتال می‌باشد که در آینده‌ای نزدیک با راه‌اندازی دو فرستندهٔ پر قدرت(۶ کیلو وات) شهرها و مناطق بیشتری از استان تحت پوشش سامانهٔ دیجیتال قرار خواهد گرفت.

رادیو گیلان

مرکز گیلان از جمله قدیمی‌ترین مراکز رادیویی و تلویزیونی کشور می‌باشد که فعالیت خود را ابتدا با تأسیس رادیو در سال ۱۳۳۴ با نصب فرستنده‌ای به قدرت ۷۵ وات در اداره پست و تلگراف آغاز کرد. در ابتدا برنامه روزانه خود را روی موج متوسط ۱/۴۴۱ متر برابر با ۶۸۰ کیلو سیکل در دو بخش: از ساعت ۹ تا ۵/۱۲ و از ساعت ۳۰: ۱۶ تا ۲۱ پخش می‌کرد و پس از افتتاح فرستنده یکصد کیلو واتی ساعات پخش برنامه‌ها به ۱۹ ساعت رسید (۵ تا ۳۰ – ۲۴) که از این مدت حدود ۶ ساعت تولید محلی است‎. امروزه رادیو گیلان یک رادیوی پر شنونده، فعال و سر زنده‌است. رادیو گیلان را می‌توان از طریق اینترنت و به صورت آنلاین نیز دریافت نمود.

نشریه‌ها

نشر روزنامه در گیلان و رشت سابقهٔ تاریخی فراوانی دارد و مشهورترین روزنامهٔ این خطه نیز نسیم شمال است که نام آن برای همگان آشناست. گیلان هم اکنون دارای ۱۶۸ نشریه دارای مجوز و ۹۹ نشریه در حال انتشار و از حیث تعداد نشریه‌های محلی پس از استان‌های خراسان رضوی ،اصفهان و قم در رتبهٔ چهارم کشور قرار دارد. بیشتر این روزنامه‌ها و مجلات در رشت به چاپ رسیده و در سراسر گیلان منتشر می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• گیلوا
• دادگر
• گیلان امروز
• خزر
• نسیم (پر تیراژترین روزنامهٔ شمال کشور)

و…

معضلات شهری

بیکاری

رشت رتبه دوم نرخ بیکاری را در کشور دارا می‌باشد.وضعیت نابسامان اشتغال در این شهر موجب مهاجرت و ایجاد آسیب‌های اجتماعی در این کلانشهر شده است و گسترش بی‌سابقه پدیده دستفروشی ناشی از بیکاری در رشت به چهره شهر خدشه وارد کرده است. با توجه به فصلی بودن اشتغال در بخش‌های گردشگری و کشاورزی آمار بیکاری پنهان رشت فراتر از آمارهای فعلی می‌باشد. بحران بیکاری رشت سبب ایجاد اولین مرکز و کلینیک کنترل خشم توسط وزارت ورزش و جوانان و بهزیستی در شهر رشت شده است.عملکرد دولت و استانداری گیلان خصوصاً در بخش صنعتی و ایجاد واحدهای بزرگ صنعتی در رشت در سالیان اخیر بسیار ضعیف بوده و هست.

آلودگی

آلودگی محیط زیست به خصوص در شهر رودگذر رشت، رودخانه‌های زرجوب و گوهررود یکی از مشکلات بزرگ شهر رشت محسوب می‌شود. از بین دو حوزه نامبرده، رودخانه زرجوب، آلوده‌ترین رودخانه در سطح گیلان و حتی کشور است و بسیاری از بیماری‌های میکروبی را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم گسترش می‌دهد. منابع آلوده‌کننده این رودخانه عبارتند از: روزانه ۴۰۰ هزار متر مکعب فاضلاب انسانی، صنعتی و بیمارستانی و روزانه ۶۰۰ تن شیرآبه لندفیل زباله سروان که تمامی مواد زائد خود را وارد این رودخانه می‌کنند.وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب گیلان به عنوان متولی اصلی و قانونی جمع‌آوری و تصویه فاضلاب علی رغم دریافت وجه در قبوض ماهانه بابت فاضلاب تنها فاضلاب شهرها به رودخانه‌ها، دریای کاسپین و تالاب انزلی هدایت می‌کنند. آلودگی دو رودخانه رشت یکی از عوامل اصلی کسب رتبه نخست ابتلا به سرطان استان گیلان در ایران است.در مرداد ۱۳۹۳ طرح ملی ساماندهی دو رودخانه زرجوب و گوهررود توسط شورای چهارم شهر رشت را به کمسیون خاص امور کلانشهرهای هیئت دولت ارسال شده و در انتظار تصمیمات دولت است.

بی‌ثباتی مدیریت شهری

مدیریت شهری رشت که عهده شهرداری و شورای شهر رشت است یکی از بی‌ثبات‌ترین شهرهای ایران از لحاظ مدیریت شهری است؛ و بی‌ثبات‌ترین شهرداری کلانشهرهای ایران،شهرداری رشت است. در طی ۱۵ سال اخیر رشت ۱۸ شهردار و سرپرست شهرداری داشته و عمر مدیریتی این شهر کمتر از یک سال است.آخرین شهردار رشت محمدابراهیم خلیلی بود که علیرغم مخالفت‌های هر سه نماینده رشت در مجلس، فرماندار رشت، استانداری گیلان، مردم و رسانه‌ها،ده عضو شورای چهارم (رضا جمشیدی‌چناری، فرانک پیشگر، محمدحسین واثق کارگرنیا، مظفر نیکومنش نودهی، محمود باقری‌خطیبانی، فرهاد شوقی، مجید رجبی‌ویسرودی، مسعود کاظمی لیچائی، عباس صابر و محمدعلی رفیعی نوده)با دادن رای مثبت به استیضاح محمدابراهیم خلیلی شهردار رشت را برکنار کردند خلیلی پس از برکناری با عدم حضور در مراسم تودیع در نامهٔ خداحافظی خطاب به مردم رشت نوشت و بازگشت آرامش و امید به شهر رشت را هدف خود و شهرداری را شرکت سهامی عده‌ای و رفقایشان دانست.برکناری شهردار رشت با انتقاد شدید امام جمعه این شهر در نماز جمعه مواجه شد وی خلیلی را شهردار نمونه کشوری خواند و گفت شهردار بازیچه دست شورای شهر نیست و مردم نباید بازیچه چند جوان تازه به دوران رسیده در شورای شهر رشت باشند.استاندار گیلان نیز با انتقاد از شورای شهر رشت خواستار ایجاد محدودیت‌های قانونی برای شوراها در برکناری شهرداران شد.

اماکن و بناهای شاخص شهر رشت

بناهای شاخص و جدید شهر رشت

• نخستین خیابان دو طبقه و بزرگ‌ترین تقاطع غیر همسطح شمال کشور به طول یک کیلومتر:این خیابان دو طبقه به طول یک کیلومتر است و میدان شهید باستانی شعار را به میدان شهید قلی پور متصل می‌کند.
• دومین شعبه هایپرمارکت نجم خاورمیانه پس از تهران:فروشگاه نجم خاورمیانه (هایپرسان سابق) شعبه رشت با فضایی بالغ بر ۱۴ هزار مترمربع واقع در ضلع شرقی سبزه میدان رشت دومین شعبه فروشگاه زنجیره‌ای نجم خاورمیانه می‌باشد. این فروشگاه دارای امکاناتی نظیر دو طبقه هایپرمارکت، دو طبقه پارکینگ، انبارها، ۲ طبقه فست فود و یک طبقه تجاری است که جهت رفاه حال شهروندان شهرستان رشت با جدیدترین متدهای هایپرمارکت طراحی گردیده است.

از جمله امکانات منحصربه‌فرد این فروشگاه فراهم آوردن شرایطی جهت عرضه محصولات برندهای داخلی و خارجی در یک مجموعه با فضایی آرام و دلنشین می‌باشد.

• بزرگ‌ترین مرکز رصدخانه شمال کشور در رشت (رصد خانه کوشیار گیلانی (شهرداری رشت)):این رصدخانه در واقع یک مجموعه بزرگ علمی، آموزشی و تحقیقاتی می‌باشد که با مساحت حدود ۱۱۰۰ متر زیر بنا در نزدیکی تالاب عینک در محله صف سر رشت، یکی از کم‌نظیرترین رصدخانه‌های کشور از نظر ابعاد، وسعت و استاندارد بودن می‌باشد. فونداسیون رصدخانه در ارتفاع ۲۳ متری از سطح زمین در بالای یک برج بتونی مستحکم به قطر ۶ متر قرار گرفته و از بسیاری از نقاط شهر رشت دید دارد. مرکز علوم و رصدخانه شهر رشت بخشهای مختلف به شرح زیر دارد: سالن آمفی تئاتر- کتابخانه – بانک نرم‌افزار و فیلم – کارگاه آموزش عملی و ساخت ابزارآلات نجومی- رادیوتلسکوپ – سایت رایانه – نمایشگاه عکس و ابزارآلات رصدی قدیم و جدید- فروشگاه عرضه محصولات نجومی و فرهنگی – نماز خانه و برج رصدخانه شامل: گنبد و اتاق کنترل رصدخانه – کلاسهای آموزشی- آسمان نما و گنبد آسمان نما.
• بیمارستان بین‌المللی قائم (عج):بیمارستان ۲۰۰ تختخوابی بین‌المللی قائم (عج) با هدف ارائه خدمات ویژه بهداشتی و درمانی جهت شهروندان داخل کشور و بیماران خارجی با زیربنای حدود بیست هزار متر مربع و در ۵ طبقه احداث شده است و دارای بخش‌های تخصصی و فوق تخصصی و همچنین سوئیت‌های VIP مخصوص توریست‌های درمانی می‌باشد. این بیمارستان مجهز به سایت هلیکوپتر و همچنین کلیه تجهیزات تشخیصی و درمانی روز دنیا می‌باشد.

اماکن دیدنی

اماکن دیدنی رشت از این قرارند:

• پیاده راه اعلم الهدی
• آرامگاه خواهر امام
• آرامگاه میرزا کوچک جنگلی، دلاور نهضت جنگل (واقع در سلیمان داراب)
• موزه سردارجنگل – خانه میرزا کوچک خان جنگلی (واقع در محله (استادسرا)
• سبزه میدان (شامل کتابخانه عمومی و تندیس‌هایی از مشاهیر گیلان)
• موزه رشت (تأسیس ۱۳۴۹ – واقع در خیابان بیستون)
• خانه سمیعی
• خانه ابریشمچی (واقع در میدان صیقلان)
• خانه قدیری رشت
• خانه حاج میرزا خلیل رفیع (واقع در خیابان استاد مطهری که محل شورای اسلامی شهر رشتمی‌باشد)
• آرامگاه شهیدان (واقع در جوار بیمارستان پورسینا که آرامگاه چهار تن از شهدای جنبش مشروطیت گیلان است)
• پارک شهر رشت معروف به باغ محتشم (شامل پارک اصلی که سابقه آن به دوره ناصری می‌رسد وعمارت کلاه‌فرنگی رشت و شهربازی)
• عمارت کلاه فرنگی
• مسجد سفید (یکی از قدیمی‌ترین مساجد در رشت)
• سیاه اسطلخ (یکی از قدیمی‌ترین محله‌های رشت)
• بازار رشت (شامل میدان بزرگ و میدان کوچک و چهارسوق‌ها و کاروانسراها است)
• خانه مؤسس بانک سپه «موسیو لئوپولد گُدار و خانواده اش» محله استادسرا نبش کوچه آتش‌نشانی
• بوستان ملت (واقع در چهارراه گلسار، بلوار انصاری)
• بقعه دانای علی (واقع در خیابان بیستون)
• بقعه بی بی و زینب (واقع در خیابان عطاآفرین کوچه بی بی زینب)
• موزه میراث روستایی گیلان (واقع در بلوار خلیج فارس (جاده رشت-تهران)، پارک جنگلی سراوان)
• کتابخانه ملی رشت
• کاروانسرای لات
• شهرک گلسار رشت
• شهر بازی رشت
• شهر شادی رشت
• قصر بازی رشت (شهر بازی سرپوشیده)
• باغ پرندگان رشت (ماهان)
• سل عینک (دریاچه ایی دائمی که در سفرنامه‌ها از ان به وفور یاد کرده‌اند بطور مثال سفرنامهٔ مظفرالدین شاه به فرنگ)
• دبیرستان شهید بهشتی (مدرسه شاهپور)
• آرامگاه دکتر حشمت واقع در محله ی چله خانه

بهداشت و درمان

داروسازی

در حال حاضر رشت دارای یک دانشکده داروسازی زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی گیلان و چندین مرکز تولید دارو می‌باشد که یک مرکز تولید نانو داروهای ضدسرطان آن با ۲۴ قلم دارو در حال فعالیت است. شرکت سبحان دارو یکی از موفقترین شرکتهای دارویی ایران است و با داشتن بیش از ۱۰۰ پروانه تولید، در حال حاضر رتبه دوم کشوری از لحاظ حجم تولید را دارا می‌باشد.شرکت داروسازی سبحان انکولوژی به عنوان یکی از مدرن‌ترین و پیشرفته‌ترین واحدهای تولید کننده فرآورده‌های ضد سرطان و شیمی درمانی در دنیا است.شرکت داروسازی کاسپین تأمین، شرکت داروسازی بهوزان و شرکت داروسازی گیلارانکو از دیگر شرکت فعال داروسازی می‌باشند.

مراکز درمانی

مزاکز درمانی رشت قطب درمانی استان گیلان و استان‌های همجوار می‌باشد،ظرفیت ارزشمند پزشکان متخصص وفوق تخصص، فناوری روز، ارزان قیمت بودن هزینه‌های درمان به سبب مراجعه گردشگران خارجی به مراکز بهداشتی و درمانی رشت شده است، بیشتر بیماران از کشورهای آذربایجان، افغانستان، هندوستان، انگلستان، آمریکا، سوئد وامارات متحده عربی هستند.

دفاتر گردشگری سلامت گیلان هم اکنون در جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، گرجستان، ارمنستان، ترکیه، عراق و کویت برپا است، این دفاتر پس از کسب مجوز دانشگاه علوم پزشکی گیلان توسط بخش خصوصی در این کشورها راه‌اندازی شده است. با توجه به روند افزایش ورود گردشگران سلامت به رشت، ساخت هتل‌های جدید ومراکز اقامتی مدرن ضروری است. ساخت دهکده سلامت با مشارکت بخش خصوصی و محوریت بیمارستان بین‌المللی قائم رشت در زمینی به وسعت ۴۰ هکتار از دیگر اقدامات توریسم سلامت در کلانشهر رشت است.بیمارستان بین اللملی قائم رشت و بیمارستان‌های در حال ساخت پروفسور سمعیی و پارس رشت از مهم‌ترین مراکز بین الملی توریسم سلامت رشت است.

بیمارستان‌های دولتی رشت

ردیف	سال تأسیس	نشان	نام	نام پیشین	درجه	تخصص	تعدادتخت
۱	۱۲۸۴	–	پورسینا	ملی	یک	جنرال فوق تخصصی	۳۱۴
۲	۱۳۳۲	–	رازی	مسلولین	دو	جنرال فوق تخصصی	۲۲۶
۳	۱۳۴۸	–	دکتر حشمت	کورش کبیر	یک	فوق تخصصی قلب	۱۸۰
۴	–	–	امیرالمؤمنین	آمریکایی	دو	چشم، گوش، حلق، بینی، گردن	۱۰۵
۵	۱۳۵۷	–	الزهرا	حمایت مادران	دو	زنان و زایمان، نازایی	–
۶	۱۳۵۷	–	شفا	مرکز توانبخشی	دو	اعصاب و روان	۲۰۵
۷	۱۳۵۰	–	۱۷شهریور	–	دو	کودکان و نوزادان	۱۳۴
۸	۱۳۸۶	–	ولایت	–	یک	سوانح سوختگی و جراحی ترمیمی	۷۰
۹	در شرف تأسیس	–	پروفسور سمیعی	–	یک ممتاز	جنرال فوق تخصصی	۴۰۰
۱۰	در شرف تأسیس	–	امید	–	یک ممتاز	جنرال فوق تخصصی	۶۴
۱۱	در شرف تأسیس	–	فوق تخصصی سرطان	–	یک ممتاز	سرطان	–

بیمارستان‌های خصوصی رشت

ردیف	سال تأسیس	نشان	نام	درجه	نوع	تخصص	تعدادتخت
۱	۱۳۹۲	–	قائم	یک ممتاز	بین‌المللی	جنرال فوق تخصصی	۲۰۰
۲	۱۳۳۰	–	آریا	یک	درمانی	جنرال فوق تخصصی	۱۱۰
۳	۱۳۷۵	–	گلسار	یک	درمانی	جنرال فوق تخصصی	۱۸۸
۴	۱۳۴۱	–	فامیلی	دو	درمانی	زنان و زایمان، اطفال	۳۲
۵	۱۳۴۶	–	توتونکاران	دو	درمانی	جنرال فوق تخصصی	۳۷
۶	در شرف تأسیس	–	پارس رشت	یک ممتاز	بین‌المللی	جنرال فوق تخصصی	–

تأمین اجتماعی

ردیف	سال تأسیس	نشان	نام	درجه	تخصص	تعدادتخت
۱	۱۳۷۸	–	رسول اکرم	دو	جنرال فوق تخصصی	۱۹۸

نظامی

ردیف	سال تأسیس	نشان	نام	درجه	مالک	نوع	تخصص	تعدادتخت
۱	۱۳۳۰	–	ولیعصر	دو	فرماندهی آموزش تخصص‌های دریایی رشت	نظامی	جنرال فوق تخصصی	۶۴

ره آورد

غذاهای سنتی

با هدف ایجاد برند بین اللملی برای شهر رشت به عنوان شهر خلاق خوراک در سطح جهان رشت به عنوان شهر خلاق خوراک در یونسکو مطرح شد.

خورش‌ها و غذاها

میرزا قاسمی	باقلاقاتوق	واویشکا	چغرتمه	اناربیج	بیج-بیج	مو تنجان	مرغ لاکو
خورش کدو مسما	خورشنرگسی	ته بوریان	کویی میرزا قاسمی	کولی غورابیج	پنیر برشته	مرغ ترش	نازخاتون
بولبه بره	ماهی فسنجان	خوشکا بیج	سیر قلیه	اشبل وابیج	بادنجان بورانی	شوید پلا	اشپل
شوید قورمه	بینه قورمه	ترش تره	تله کوته غوراب	مالا وابیج	آلو مسما	ترش شامی (ته کبابی)	شیرین تره

آش‌ها

تورشه آش

آش کشک

بورش

کویی آش

شیرینی

رشته‌خشکار

کاکا

کویی کاکا

دوشاب

نان‌ها

لاکو (نان گندمی)

کِشتا

چاشنی‌ها

زیتون پرورده

انگور خمس

درار

ترشی‌ها

اخته

هفتابیجار

آب غوره

مثال

رب انار

آب خوج

آب کونوس

صنایع دستی

• گلدوجی
• گلیم
• بامبو بافی
• خراطی
• سفالگری

محصولات کشاورزی و جالیزی

گندمین، مغزحلوا، خکاره دبیج، کدو مربا، پول پرتقال مربا، آلوچه، شاه بلوط، ترش سیب، ترش انار، کویی، ترب، فلفل سبز، برگ سیر، سیر ترشی، گینجه واش، خرش، چوواش، چوچاق، تین، بینه، دوشاب برنج، جوکول (برنج نارِس، جوانه برنج)، برنج، کلوچه سنتی، کشتای برنجی صندوق بوکال

• پاچ باقلا
• ولش
• بهار نارنج
• بادرنگ

خاش کویی

شهرهای خواهرخوانده

	شهر		کشور
	مسکو		روسیه
	ترابوزان		ترکیه
	کوتائیسی		گرجستان
	قازان		روسیه
	ناحیه رشت		تاجیکستان
	آستاراخان		روسیه
	مولتان		پاکستان

نگارخانه

 

• 

  زمستان رشت

• 

  هتل کادوس رشت (نمای قدیمی)

• 

  خانه قدیری

• 

  بلوار گیلان